Zeszyt: 2011, vol. 8 / 10
W opracowaniu zwrócono uwagę na Srebrną Górę, dolnośląską wieś poło-żoną w powiecie ząbkowickim, liczącą około 1500 mieszkańców. Od 1536 roku była miastem, z prawami miejskimi. W powojennej Polsce miejscowość nie została zakwalifikowana do rzędu miast. Nadal jest wsią, jednak swym układem urbani-stycznym przypomina małe miasto. Przeprowadzone analizy, wizje lokalne, inwen-taryzacje, wywiady środowiskowe pozwoliły lepiej poznać tę miejscowość, przy-bliżyć jej ogólny potencjał, pozwoliły na wyciągnięcie stosownych wniosków, zwłaszcza w kontekście niewykorzystanych możliwości turystycznych tego szcze-gólnego miejsca. Do największych atrakcji turystycznych Srebrnej Góry należą: Twierdza Srebrnogórska, Stare Miasto, Sowiogórska kolej zębata, średniowieczne sztolnie kopalń srebra. ...
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej jest wynikiem wieloletnich prac Wspólnot Europejskich zmierzających do lepszej ochrony wód. Zobowiązuje państwa członkowskie do racjonalnego wykorzysty-wania i ochrony zasobów wodnych w myśl zasady zrównoważonego rozwoju. Zlewnia Baryczy jest jedną z dwunastu zlewni bilansowych na obszarze Regional-nego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Cechuje się bogactwem krajo-brazu oraz dużą bioróżnorodnością. Na jej obszarze rozwinęła się gospodarka sta-wowa. Stawy hodowlane są jednocześnie unikatową w skali światowej ostoją wielu gatunków ptaków. Przeprowadzona analiza wdrażania Ramowej Dyrektywy Wod-nej w zlewni Baryczy obejmuje wszystkie etapy działań przeprowadzonych od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że wszystkie działania związane z wdrożeniem RDW w zlewni Baryczy przeprowadzono zgodnie z przyjętym harmonogramem. Z analizy wynika, że cały obszar zlewni Baryczy zagrożony jest nieosiągnięciem celów śro-dowiskowych dyrektywy w 2015 r. ...
Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzono, że lasy, obok zbiorników wodnych są magnesem silnie przyciągającym i pożądanym, a stworzenie dodatkowych atrakcji wokół nich łatwiejsze. Brak lub znaczne oddalenie tych zasobów od gospodarstw, wymaga od ich właścicieli już większej inicjatywy. Kre-owana świadomość korzystnego wpływu środowiska naturalnego i otoczenia wsi na zdrowie człowieka rodzi podstawę do przekonania, że obszary leśne będą odgrywały coraz większą rolę w budowaniu pakietów agroturystycznych. Dostrzeżono ich pozytywną rolę na polu wychowawczym i edukacyjnym, co może skutkować kształtowaniem postaw proekologicznych wśród przebywających na wypoczynku gości.
...
Właściwa gospodarka ściekowa na terenach wiejskich jest zagadnieniem trudnym, zwłaszcza, iż w dalszym ciągu widoczna jest dysproporcja pomiędzy stopniem zwodociągowania a skanalizowania gmin. Z roku na rok długość sieci kanalizacyjnej zwiększa się, co świadczy o podejmowaniu przez gminy działań mających na celu poprawę stanu sanitarnego. Zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych [Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010] jeżeli budowa kanalizacji jest nieuzasadniona, gmina powinna rozwiązać problem utylizacji ścieków we własnym zakresie. W pracy przedstawiono podstawowy obiekt przydomowej oczyszczalni ścieków (POŚ) - osadnik gnilny. Odpowiedzialny jest on przede wszystkim za mechaniczne oczyszczanie ścieków z części stałych oraz za wstępną stabilizację (beztlenową) osadów. Autorzy zwrócili uwagę na jakość ścieków doprowadzanych do zbiorników jak również odprowadzanych na kolejne stopnie oczyszczania. W pracy oprócz studiów litera-turowych zawarto wyniki kilkuletnich obserwacji parametrów ścieków po mecha-nicznym oczyszczeniu. Podawane w literaturze skuteczności pracy kształtują się na poziomie 40,0-94,0% dla zawiesiny, 23,3 - 66,0% dla BZT5. Najniższa redukcja obserwowana była dla związków azotu i fosforu.
...
W wybranych małopolskich gospodarstwach rolniczych określono wpływ warunków wykonywania przewozów oraz ich organizacji pracy na jednostkowe koszty przewozów. Stwierdzono, iż obniżenie kosztów przewozu wynika ze wzro-stu ładowności, jej wykorzystania oraz zwiększenia wydajności prac ładunkowych, szczególnie załadunku. Na wysokie koszty przewozu wpływa istotnie znaczna liczba czynników, są to warunki wykonywania przewozów jak i organizacja pracy środka ( struktura czasu pracy, mechanizacja prac ładunkowych, itp.)
...
W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w potoku Buko-wińskim, których celem było określenie wpływu zatoru, utworzonego z kłody, na zmianę wartości bezwymiarowego współczynnika oporów i współczynnika szorst-kości. Wykonane pomiary obejmowały niwelację podłużną oraz poprzeczną koryta cieku, pobór rumowiska dennego oraz pomiary hydrometryczne. Niwelacja po-przeczna obejmowała pięć przekrojów poprzecznych na odcinku potoku o długości 47 m, które zostały zlokalizowane przed, za, oraz w rejonie zatoru z grubego ru-moszu drzewnego. Wykazano zróżnicowanie prędkości przepływu wody w rejonie zatoru. Obliczono bezwymiarowy współczynnik oporów, uwzględniając bez-względną szorstkość dna określoną według wzoru Gładki [van Rijn 1984]. W celu określenia bezwzględnej szorstkości dna pobrano trzy próby rumowiska dennego w przekroju z kłodą. Stwierdzono, że zator w potoku Bukowińskim, utworzony z kłody, powoduje zmianę warunków hydraulicznych przepływu wody i wzrost o ponad 71% wartości bezwymiarowego współczynnika oporów w przekro-ju zatoru. Określono również współczynnik szorstkości koryta i wykazano, że współczynnik ten w przekroju z zatorem, przesłaniający w 60% przekroju koryta przy przepływie wynoszącym 0,141 m3s-1, jest większy o ponad 17,5% od wartości współczynnika szorstkości w przekrojach przed i za zatorem. ...
W opracowaniu zwrócono uwagę na Szczawnicę, miasto województwa ma-łopolskiego, powiatu nowotarskiego, położone w jednym z najpiękniejszych za-kątków południowej Polski, na styku Pienin i Beskidu Sądeckiego, w dolinie potoku Grajcarka, dopływu Dunajca. Od połowy XIX wieku jest ono znanym uzdrowiskiem, funkcjonującym już prawie dwieście lat. W 2005 roku postano-wieniem sądu uzdrowisko powróciło do przedwojennych właścicieli rodziny hr. Stadnickich. Przeprowadzone analizy, wizje lokalne, inwentaryzacje, wywiady środowiskowe pozwoliły lepiej poznać tę miejscowość, przybliżyć jej ogólny potencjał, pozwoliły na wyciągnięcie stosownych wniosków, zwłaszcza w kontek-ście możliwości turystycznych, w tym uzdrowiskowych tego szczególnego miejsca, uwzględniając przede wszystkim niepowtarzalne środowisko przyrodnicze. ...
Przedstawiono problematykę przekształceń zagospodarowania przestrzen-nego obszarów podmiejskich na przykładzie gminy Sobótka w aspekcie zmienności krajobrazu, wynikającej z dotychczasowych przemian społeczno - gospodarczych oraz polityki przestrzennej władz gminy. Dyskusja na temat kształtowania przestrzeni jest szczególnie istotna w odniesieniu do obszarów o dużych walorach krajobrazowych (część gminy znajduje się w granicach Ślężańskiego Parku Krajo-brazowego), gdzie zachodzą silne procesy urbanizacyjne. Przeprowadzone badania pozwoliły określić poziom synantropizacji krajobrazu - wskaźnik, który z punktu widzenia zachowania zasady zrównoważonego rozwoju, jest niezwykle istotny. Porównanie wyników badań z zapisami studium uwarunkowań i kierunków zago-spodarowania przestrzennego gminy pozwoliło natomiast wskazać obszary, gdzie zagrożenie degradacji walorów krajobrazowych jest największe. Jest to rezultatem błędnych decyzji planistycznych, wynikających ze zbyt małej świadomości lokalnej społeczności oraz władz samorządowych dotyczącej skutków, jakie powoduje przekształcanie struktury przestrzennej w historycznie ukształtowanym krajobrazie. ...
Treścią artykułu jest analiza tempa rozwoju wybranych elementów infra-struktury technicznej, tj. przyłączy sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej, zlokalizowanych na obszarach wiejskich Polski w latach 2000-2009.Dla zapewnienia porównywalności uzyskanych wyników, dotyczących ana-lizowanych elementów infrastruktury technicznej, dane bezwzględne przedstawiono w postaci wskaźnika wyrażającego liczbę przyłączy na 100 budynków mieszkalnych zlokalizowanych na badanym obszarze.Przeprowadzona analiza, uwzględniająca takie wskaźniki jak przyrosty absolutne, indeksy łańcuchowe czy średnie tempo zmian pokazała, iż w przypadku wszystkich analizowanych elementów infrastruktury technicznej zaobserwowano tendencję wzrostową. Najbardziej zauważalnym rozwojem charakteryzowały się przyłącza kanalizacyjne. Zaobserwowano również rozwój pozostałych ale w znacznie mniejszym tempie.Coraz szybszy rozwój obszarów wiejskich, spowodowany przejmowaniem prze wieś ciągle nowych funkcji, wyznacza kierunek zmian zarówno w infrastruk-turze4 jak i innych dziedzinach życia na wsi.
...
Gospodarka odpadami komunalnymi zgodnie z dyrektywami UE oznacza gromadzenie, zbieranie, odzysk, unieszkodliwianie i monitoring ich powstawania. Elementem łączącym wymienione zadania jest transport odpadów, realizowany głównie przez specjalistyczne firmy zbierające odpady zmieszane i segregowane. W Polsce w całokształcie kosztów systemu gospodarowania odpadami, po-nad 70% stanowią zbiórka i transport odpadów do miejsc utylizacji [Tyc-Szmil 2003]. Koszty te ze względu na rosnące ceny paliwa, wzrost wynagrodzenia kie-rowców i ładowaczy, powodują że wzrasta potrzeba optymalizacji systemu logistyki transportu w eko-firmach. Do racjonalizacji sytemu transportowego wykorzy-stywane są ogólnie dostępne programy optymalizujące trasy przejazdów lub stan floty samochodowej, bez uwzględniania działającego systemu. W wielu firmach takie rozwiązania są niemożliwe do wdrożenia, ze względu na dynamiczny charakter systemu oraz najsłabszy jego element, którym jest człowiek długo przystosowujący się do zmian systemowych.W artykule sformułowano problem optymalizacyjny istniejącego i dyna-micznie zmieniającego się systemu transportu odpadów komunalnych w wybranym eko-przedsiębiorstwie. Problem został rozwiązany z wykorzystaniem opracowanego modelu decyzyjnego. Na podstawie zgromadzonych danych o systemie logi-stycznym transportu odpadów w przedsiębiorstwie wielobranżowym MIKI, doko-nano jego analizy przestrzennej oraz wyznaczenia optymalnych sektorów zbiórki. Podstawowym celem wykonania optymalizacji było zminimalizowanie wartości przebiegu śmieciarek [km] przy ustalonej stałej objętości zbieranych odpadów. Poprzez wdrożenie zaproponowanego rozwiązania uzyskano obniżenie kosztów zbiórki odpadów i czasu jej trwania. ...
W pracy przedstawiono wyniki badań wpływu sumy usłonecznienia na wa-runki tlenowe w stawie karpiowym, położonym w rezerwacie przyrody „Stawy Mi-lickie". Średnie stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie o godzinie 8 wynosiło 7,18 mg O2•dm-3,o 14 12,23 mg O2•dm-3, a o 20 12,79 mg O2•dm-3. W strefie eufotycznej żyznego stawu rybnego obserwowano duże wahanie zawartości tlenu w wodzie. Stężenia poniżej granicy optimum tlenowego dla karpi (5 mg O2•dm-3) obserwowane były najczęściej w trakcie pomiarów o godzinie 800 (minimum = 2,40 mg O2•dm-3). Przesycenie wody tlenem odnotowywano po południu (go-dzina 1400) i wieczorem (godzina 2000).. Analiza zależności między zawartością tlenu wodzie a temperaturą powietrza wykazała istotny statystycznie, ale bardzo słaby związek dla pomiarów o 800, 1400 i 2000, gdzie przy wzroście temperatury powietrza obserwowano wzrost natlenienia wody.
...
W opracowaniu zwrócono uwagę na walory środowiskowe najmniejszego uzdrowiska w Polsce Przerzeczyna-Zdrój. Jest to wieś wchodząca w skład gminy Niemcza, w powiecie dzierżoniowskim województwa dolnośląskiego. Liczy około 700 stałych mieszkańców w części mieszkalnej oraz w części uzdrowiskowej oferuje około 170 miejsc dla kuracjuszy. Miejscowość położona jest wśród terenów zielonych. Otaczają ją łąki, pola oraz małe zagajniki, u podnóża gór Sowich, sta-nowiących jedną z atrakcji turystycznych regionu. Wśród licznych walorów śro-dowiskowych na szczególną uwagę zasługują: klimat i naturalne, lecznicze wody mineralne (siarczkowe, radoczynne i żelaziste). Wody te w swym składzie są uni-kalnymi nie tylko w skali Polski, ale też na skalę Europy. ...
Oceniono wielkość biomasy glonów rozwijającej się na glebach odłogowa-nych o różnym składzie granulometrycznym (gliny, piaski gliniaste mocnne, piaski słabo gliniaste, piaski gliniaste lekkie). Badania dotyczyły powierzchni gleby i warstwy do głębokości 30 cm w czwartym roku odłogowania. Obiektem badań było pole pozostawione bez ingerencji człowieka i pole pielęgnowane corocznym koszeniem, gdzie rozdrobniony pokos roślin pozostawał na polu. W czwartym roku odłogowania rozmieszczenie glonów w glebie odłogu niekoszonego było bardzo słabo związane z uziarnieniem gleby. Silny wpływ struktury granulometrycznej zaznaczył się na odłogu pielęgnowanym. W glebie do głębokości 30 cm najwięcej glonów rozwijało się w na piaskach gliniastych mocnych i na piaskach słabo gliniastych. Również powierzchnię gleby najobficiej zasiedlały glony na piaskach słabo gliniastych, a poza tym na glinach lekkich.Natomiast skład granulometryczny gleby nie wykazał wpływu na plon roślin porastających oba odłogi. Istotne różnice w biomasie glonów i plonie roślin między odłogami wskazują, że glony nie stanowią konkurencji dla roślin w zdobywaniu biogenów i zabierają z gleby tylko to co nie zostaje wykorzystane przez rośliny. Stwierdzony został wpływ wielkości plonu roślin na biomasę glonów.
...
W pracy przedstawiono wyniki badań wielkości dobowego ładunku azotu ogólnego odpływającego systemami drenarskimi i rowami melioracyjnymi na Dol-nym Śląsku. Wielkość dobowego ładunku wykazuje duże zróżnicowanie sezonowe. Maksymalne ładunki dobowe stwierdzano na obiekcie położonym w terenie podgórskim wynosiły one dla sieci drenarskiej 6,27 kg N • d-1 • ha-1, dla rowu za-notowano aż 12,2 kg N • d-1 • ha-1. Zdecydowanie niższe wartości stwierdzono na obiekcie nizinnym. W warunkach nizinnych zagrożenie zanieczyszczeniem wody odbiornika azotem odpływającym z użytków rolnych występuje głównie w okresie wczesno wiosennym. Na obiekcie położonym na przedgórzu, charakteryzującym się większymi opadami, występuje drugi okres krytyczny przypadający na lipiec i sierpień. Ładunek azotu wynoszony ze zlewni pogórskiej w okresie roku to aż 75,5 kg N • ha-1, natomiast ze zlewni nizinnej odpływało znacznie mniej azotu - 12,7 kg N • ha-1. Przeprowadzone badania i analiza jednoznacznie wskazują, że o wielkości ładunku azotu wynoszonego ze zlewni w znacznym stopniu decyduje przebieg warunków atmosferycznych, a zwłaszcza wysokość opadów.
...
Z przeprowadzonych badań wynika, że gospodarze dobrze radzą sobie w warunkach, gdzie czynnik atrakcyjności środowiska przyrodniczego nie odgrywa decydującej roli. Jest on rekompensowany urozmaiconymi atrakcjami na terenie zagrody i poza nią. Jest to bardzo ważne z punktu wiedzenia intensyfikacji agroturystyki. Zwłaszcza na terenach o niższych walorach środowiska przyrodni-czego, gdzie dostosowanie usługi do oczekiwań turystów - poprzez połączenie wszystkich atutów gospodarstwa z własnymi kwalifikacjami - może stać się kluczem do stworzenia wyjątkowego produktu. ...
W średniowieczu płaskie i bagniste dno doliny Baryczy zaczęto wykorzy-stywać do zakładania stawów rybnych. Pierwsze stawy rybne zostały założone prawdopodobnie już w połowie XII wieku przez zakon Cystersów. Rozpoczęte w ten sposób użytkowanie doliny Baryczy przez człowieka zapoczątkowało powstanie unikalnego krajobrazu, złożonego z mozaiki stawów, pól uprawnych, kompleksów leśnych i osad ludzkich. Budowanie stawów rybnych to także początek prac melioracyjnych w dolinie Baryczy. Regulacje koryta rzeki, budowanie jazów na rzece oraz system zasilania stawów w wodę zmieniły zupełnie pierwotny charakter rzeki i jej doliny. W artykule przeanalizowano wpływ dwóch czynników antropogenicznych - rolnictwa oraz gospodarki wodnej na różnorodność krajobrazową doliny Baryczy. Na rolnictwie spoczywa znaczna część odpowiedzialności za kształtowanie środo-wiska, zachowania jego walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz zasobów naturalnych. Drugim elementem omawianym w artykule są warunki wodne, które w przypadku doliny Baryczy stanowią o walorach przyrodniczych i krajobrazowych i dlatego ich ochrona oraz racjonalne wykorzystanie (szczególnie z uwagi na ujemny bilans wodny) będą decydowały o skuteczności ochrony tego terenu. ...
W artykule określono i porównano poziom rozwoju infrastruktury tech-nicznej w gminach wiejskich powiatu jeleniogórskiego: Janowicach Wielkich, Je-żowie Sudeckim, Mysłakowicach, Podgórzynie oraz Starej Kamienicy. Powiat znajduje się w południowo - zachodniej części województwa dolnośląskiego, w Sudetach Zachodnich. W pierwszej części pracy scharakteryzowano wybrane aspekty kategorii „infrastruktura". Przedstawiono również procedurę badania tak-sonomicznego jak i konstrukcję zastosowanej syntetycznej miary rozwoju. Badanie przeprowadzono w oparciu o zgromadzone szeregi danych statystycznych, opisujące stan gmin wiejskich w 2009 roku. W oparciu o zestaw tych cech, charakteryzujących gminy w zakresie trzech kategorii: kanalizacji i wodociągów, gazownictwa i ciepłownictwa oraz komunikacji, gospodarki odpadami i ochrony środowiska (m.in.: wodociągowa, gazownicza sieć rozdzielcza) skonstruowano taksonomiczne mierniki rozwoju. ...
Celem rozważań jest próba odpowiedzi na pytanie: czy współczesna jakość i poziom charakterystyk gmin Lądek Zdrój i Stronie Śląskie kwalifikuje teren jako obszar marginalny, czy może już jako peryferyjny. Gdy dystans jest niewielki, a efektem są wyraźne deformacje, to terytorium posiada cechy obszaru marginal-nego. Jeśli wielość, istotność i różnorodność problemów powoduje zwiększenie dystansu, gdy następuje odizolowanie czy odseparowanie, gdy występują formy patologiczne, a efektem są postacie zdegradowane, to osiągany jest już poziom ob-szaru peryferyjnego. Dystans to wypadkowa dostępności terenu (możliwości sko-munikowania), tożsamość obszaru oraz zagadnienie: użytkowanie a funkcja obiek-tów. Zidentyfikowane charakterystyki lokalne parametrów, kwalifikują teren jako obszar marginalny. Dalsza kontynuacja dotychczasowej opcji rozwoju, to zwięk-szenie dystansu i w konsekwencji niebezpieczeństwo peryferyjności. ...
Dokonano analizy zmienności położenia dna koryt rzecznych w czasie w wybranych czterech profilach wodowskazowych na Rabie i Dunajcu. Wskazano przyczyny bardzo intensywnej erozji, wśród których należy wymienić: intensywny pobór rumowiska rzecznego, niewłaściwie prowadzone prace regulacyjne polegające na skrótach i zawężeniach koryt oraz budowę obiektów hydrotechnicznych, zaburzających ciągłość transportu rumowiska na długości rzeki. Prognozowanie zostało zrealizowane za pomocą metody LOESS, lokalnej ważonej regresji. W celu zbadania jak daleko długość ciągu historycznego wpływa na jakość pro-gnozy, porównano 5-letnie prognozy oparte na 5-letniej historii z prognozami 5-letnimi opartymi na historii 10-letniej. Uzyskane wyniki wskazują na potrzebę wstępnej analizy danych przed zastosowaniem konkretnej wersji modelu polegającą na uwzględnieniu rodzaju zmienności wykazywanej przez ciąg historyczny. ...
W pracy badano wpływ nawożenia kompostem przygotowanym na bazie higienizowanych osadów ściekowych z dodatkiem kory sosnowej i ściółkowania świeżą ektopróchnicą leśną na warunki glebowe, wybrane parametry wzrostu jed-norocznych sadzonek buka zwyczajnego oraz występowanie roztoczy (Acari) gle-bowych. Badania przeprowadzono w roku 2008 w szkółce leśnej Białe Błota (Nad-leśnictwo Bydgoszcz) na glebie rdzawej właściwej. Cała powierzchnia doświadczenia była nawadniana za pomocą deszczowni stałej. Gleba cechowała się odczynem (pH w H2O - 7,41) i 1M KCl (pH - 6,88), niską zawartością przyswa-jalnego potasu (6,8-7,3 mg K2O 100g-1 gleby) i fosforu (8,0 -8,5 mg P2O5 100g-1 gleby). Sadzonki buka zwyczajnego na poletkach nawożonych kompostem były istotnie wyższe od rosnących na poletkach z nawożeniem mineralnym. Przeprowa-dzone we wrześniu ściółkowanie nie oddziaływało istotnie na oba rozpatrywane parametry wzrostu rocznych sadzonek. Po przeprowadzeniu ściółkowania na od-powiednich poletkach bardzo wyraźnie wzrosło zagęszczenie roztoczy, szczególnie saprofagicznych mechowców. ...
W doświadczeniu polowym, przeprowadzonym w latach 2009-2010 na glebie bardzo lekkiej w Kruszynie Krajeńskim koło Bydgoszczy, badano wpływ nawadniania kroplowego na wybrane parametry wzrostu rożnika przerośniętego uprawianego z sadzonek uzyskanych w procesie mikrorozmnażania in vitro. Do-świadczenie założono jako jednoczynnikowe w układzie zależnym, w czterech powtórzeniach. Czynnikiem stanowiącym źródło zmienności było nawadnianie kroplowe zastosowane w dwóch wariantach: O - bez nawadniania (kontrola), K - nawadnianie kroplowe, przeprowadzane na podstawie wskazań tensjometrów (-0,04 MPa). Materiałem do badań były rośliny rożnika przerośniętego (Silphium perfoliatum L.), które uzyskano w procesie mikrorozmnażania. Nawadnianie kro-plowe istotnie wpłynęło na zwiększenie świeżej masy liści z jednej rośliny oraz liczby liści. Zwiększyło istotnie powierzchnię transpiracyjną jak również podwyż-szyło zawartość suchej masy liści.
...
