Zeszyt: 2010, vol. 7 / 13
Jednym z wyróżników rozwoju zrównoważonego jest ład przestrzenny, rozumiany jako takie ukształtowanie przestrzeni, które uwzględnia m.in. uwarun-kowania przyrodnicze, społeczno-gospodarcze, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Zapewnienie ładu na obszarach wiejskich jest trudne do osiągnięcia ze względu na różnorodną formę występujących tam elementów. Przedstawiona w opracowaniu autorska metoda oceny ładu przestrzennego obszarów wiejskich pozwala jednak na ocenę stanu ładu przestrzennego i jednocześnie daje możliwość wskazania, który z elementów ocenianej przestrzeni negatywnie wpływa na stan zagospodarowania. W opracowaniu zaprezentowano także teoretyczną koncepcję bazy danych GIS wspomagającej ocenę stanu ładu przestrzennego obszarów wiejskich ze wska-zaniem jej komponentów źródłowych, do których zaliczono m.in. ewidencję grun-tów i budynków oraz mapę glebowo-rolniczą. Ponadto pokazano również przykłady analiz przestrzennych, których wyniki zostały wyprowadzone w postaci mapy oceny stanu ładu przestrzennego oraz uzupełniających ją raportów tabelaryczno-opisowych.
...
Małe zbiorniki wodne zamulane są w znacznie krótszym czasie w porówna-niu do zbiorników średnich i dużych. Z tego względu co kilkanaście lub kilka-dziesiąt lat przeprowadzane są prace odmuleniowe. Odmulenie małych zbiorników wodnych następuje po upływie znacznie krótszego czasu eksploatacji niż wynikać by mogło z kryterium Hartunga [1959], według którego zbiornik nie pełni swojej funkcji ze względu na zamulenie stanowiące 80% jego pojemności pierwotnej. Przykładem jest zbiornik w Krempnej, który został odmulony po osiemnastu latach eksploatacji, gdy jego zamulenie, określone za pomocą stopnia zamulenia, wynosiło 41%. W trakcie prac odmuleniowych w 2006 roku dokonano również przebudowy zbiornika, zmniejszając jego pojemność ze 112 tys. m3 do 96,3 tys. m3. W 2009 roku wykonano pomiary zamulania i stwierdzono, że stopień zamulenia wynosi 7,0%. Opracowano zależność stopnia zamulenia od czasu eksploatacji zbiornika wodnego w Krempnej, określoną na podstawie obliczonych stopni zamulenia zbiornika w poszczególnych latach przed i po odmuleniu. Na jej podstawie stwierdzono, że przebieg procesu zamulania, po przebudowie zbiornika wodnego będzie przebiegał mniej intensywnie jak przed przebudową, co potwierdziły wyniki prognozy zamulania. Wykazano, że wpływ przebudowy zbiornika na zmianę warunków zamulania okazał się istotny, a pełna żywotność zbiornika zostanie wydłużona o ponad 20%.
...
Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Ilość generowanych odpadów komunalnych zależna jest od wielu czynników, z których do najważniejszych należą: standard życia, liczba ludności oraz wielkość i intensywność konsumpcji wyrobów. Rodzaj i skład wytwarzanych odpadów jest uzależniony od gęstości zaludnienia, rodzaju zabudowy, obecności obiektów użyteczności publicznej, nasycenia terenu obiektami usługowymi, intensywności rozwoju prze-mysłu oraz wyposażenia technicznego i sanitarnego budynków (szczególnie sposób ogrzewania).Podejmowanie decyzji dotyczących wyboru metod przetwarzania odpadów, projektowanie instalacji, ocena ich wydajności, bilansowanie procesów sortowania oraz prognozowanie jakości produktów z odpadów wymaga szczegółowego rozpo-znania składu i właściwości generowanych odpadów. Na podstawie prowadzonych badań ilościowych i jakościowych można planować rozwiązania szczegółowe (jednostkowe), a także systemowe.Celem pracy jest przedstawienie metodyki badań jakościowych odpadów komunalnych w różnych miastach i norm stosowanych w Polsce oraz krajach UE. W artykule przedstawiono ogólne schematy postępowania z odpadami w fazie przygotowania próby oraz oceny jakościowej odpadów.
Na prośbę Atorów artykułu redakcja czasopisma naniosła sugerowane poprawki
...
Gospodarka odpadami stanowi wiele czynności jednostkowych, tworzących spójny system, którego celem jest stworzenie warunków gromadzenia odpadów, ich transportu i unieszkodliwiania. Polska zobowiązała się do wdrażania i realizowania dyrektyw unijnych w zakresie gospodarki odpadami. Jednym z najważniejszych problemów jest zamykanie istniejących składowisk, niespełnia-jących wymagań dyrektyw. Dodatkowo Unia wymaga radykalnego zmniejszenia ilości odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach. Osiągnięcie tego efektu jest możliwe przez właściwą edukację w zakresie postępowania z odpadami oraz stworzenie odpowiedniego dla danych warunków lokalnych systemu gospo-darowania odpadami.W pracy przedstawiono istniejący w przeszłości system gospodarki odpa-dami w gminie Bochnia, stan obecny oraz zaproponowano rozwiązania zmierzające do poprawy systemu istniejącego. Przeprowadzone badania w formie wywiadu kierowanego wśród mieszkańców badanej gminy pozwoliły na wskazanie głównych kierunków zmian w systemie gospodarki odpadami, a w szczególności w sposobie zbiórki odpadów.
...
Celem niniejszych badań było określenie wpływu ściółkowania i nawożenia organicznego na cechy siły wzrostu dwuletnich siewek sosny oraz na występowanie roztoczy (Acari) glebowych w warunkach nawadniania. W pracy dokonano oceny udatności zaproponowanych zabiegów rewitalizacyjnych gleb szkółki za pomocą metody bioindykacyjnej. Organizmami wskaźnikowymi w tych badaniach były pospolite i bardzo liczne w glebach leśnych roztocze. Doświadczenie prze-prowadzono w roku 2009 w szkółce leśnej Bielawy (Nadleśnictwo Dobrzejewice). Na badanej powierzchni dominował piasek słabo gliniasty (ps). Doświadczenie zo-stało założone metodą losowanych podbloków w układzie zależnym (split-plot), w czterech powtórzeniach. Czynnikiem pierwszego rzędu było nawożenie organiczne, przeprowadzone przed wysiewem nasion (wiosną 2008 r.) w dwóch wariantach (kontrola - bez nawożenia organicznego; nawożenie orga-niczne kompostem wytworzonym z ektopróchnicy leśnej). Czynnikiem drugiego rzędu było ściółkowanie przeprowadzone po wschodach siewek (wrzesień 2008 r.) w dwóch wariantach (kontrola - bez ściółkowania; ściółkowanie). Stwierdzono istotny wpływ obu zastosowanych czynników doświadczenia (nawożenia orga-nicznego i ściółkowania) na rozpatrywane parametry wzrostu badanych dwulatek sosny. Większa średnica w szyi korzeniowej, wysokość oraz świeża masa części nadziemnych wystąpiła u siewek na poletkach, które nawożono kompostem i pod-dano zabiegowi ściółkowania. Czynnikiem dodatnio kształtującym ogólną liczebność roztoczy (w tym Actinedida, Gamasida i Oribatida) oraz różnorodność gatunkową mechowców było ściółkowanie.
...
Przeprowadzone badania ujawniły, że rozwój agroturystyki musi i powinien być skoordynowany z działaniami instytucjonalnymi, które wydają się być nie-zbędne, by oferowana usługa miała charakter kompleksowy i profesjonalny. Bez odpowiedniego wsparcia różnych organów (władz lokalnych, stowarzyszeń agrotu-rystycznych, Federacji i innych) ta pozarolnicza działalność gospodarcza nadal ograniczała się będzie do pojedynczych kwater. Wsparcia ankietowani oczekują głównie ze strony władz lokalnych, choć przyznali, że największą rolę przy uru-chamianiu usługi odegrał Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Organ ten organizuje kursy, szkolenia, wystawy, konkursy oraz prowadzi działalność informacyjną i do-radczą. Niemniej gospodarze dostrzegli na tym polu wiele niedociągnięć. Życzyliby sobie w przyszłości większej inicjatywy w pozyskiwaniu gości, pomocy w przygotowaniu ofert, organizowaniu wspólnych wystaw, czy systematycznego do-radztwa. Pozytywnie ocenia się merytoryczne przygotowanie usługodawców do prowadzenia tego przedsięwzięcia. Korzystanie z fachowej literatury, czy wzoro-wanie się na doświadczeniach innych osób, zajmujących się agroturystyką, świadczy o znacznym ukierunkowaniu działań na fachowość. One to w połączeniu z działaniami instytucji pracujących na rzecz agroturystyki pozwolą wypracować ciekawsze oferty, mobilizować do przejawu większej aktywności, by poza prze-ciętność wykreować i zbudować swój nowy wizerunek.
...
W opracowaniu zwrócono uwagę na zachowane wartości środowiskowe, krajobrazowe, kulturowe w byłej, niewielkiej dolnośląskiej wsi Sokołowsko, miej-scowości położonej nieopodal Wałbrzycha, w Górach Suchych. To wieś typowo turystyczna. Sokołowsko dysponuje specyficznym klimatem, dzięki któremu przed II wojną światową było znanym kurortem, prężnie działającym uzdrowiskiem (niemiecka nazwa Görbersdorf). Mówiąc o tej miejscowości, nie sposób nie zwrócić uwagi na walory przyrodnicze, topograficzne, krajobrazowe, klimatyczne. Wprawdzie, zwłaszcza ostatnio nie w wystarczającym stopniu są one wykorzystane, to jednak podkreślenia wymaga fakt rozwijania świadomości, iż winny być zachowane, marketingowo mocno eksponowane w kontekście rozwoju wsi. Sta-nowią one fundament współczesnej egzystencji miejscowości, poprawy jej wize-runku, popularności.
...
W opracowaniu zwrócono uwagę na funkcję uzdrowiskową nieco odmiennie kształtującą środowisko wiejskie. Problematykę powyższą omówiono na przykładzie wsi opolskiej Kamień Śląski. Oprócz funkcji typowo rolniczej znacząco pełni ona funkcję turystyczną. Na szczególną uwagę zasługuje funkcja uzdrowiskowa, będąca składową turystyki ogólnie pojmowanej. Wprawdzie miejscowość nie ma statusu uzdrowiska, to zapewne docelowo o taki zabiegać będzie. Rzetelnie przeprowadzona „odnowa wsi", dziedzictwo kulturowe zachowane na jej obszarze dodatkowo sprzyja rozwojowi sektora turystycznego.
...
Badania terenowe prowadzono na terenach mokradłowych Leśnego Kom-pleksu Promocyjnego Lasy Rychtalskie. Obszary mokradłowe charakteryzują się bardzo dużymi zdolnościami retencyjnymi. Odpływ roczny jest stosunkowo nie-wielki - ok. 4% sumy opadów rocznych i występuje tylko w półroczu zimowym i w maju. Wody gruntowe zalegają płytko ok. 1 m poniżej powierzchni terenu. Prognozę zmian stosunków wodnych na badanych terenach wyrażającą się zmia-nami stanów wód gruntowych, oparto na ujemnym rocznym trendzie opadów at-mosferycznych. Założono, że istotne zmiany w ekosystemach mokradłowych będą zachodzić, gdy średni poziom wód gruntowych spadnie o 50% obecnego stanu. Można szacować, że nastąpi to po ok. 100 latach. Działając pragmatycznie, należa-łoby dążyć do całkowitego zatrzymania odpływającej z tych terenów wody. Wyka-zano, iż wody powierzchniowe mają lepszą jakość niż wody gruntowe. Pierwsze z nich mają czystość odpowiadającą wartościom zawartym w granicach pomiędzy wartościami będącymi na granicy oznaczeń do górnej granicy klasy drugiej, nato-miast drugie wartościom do piątej klasy czystości. W wodach powierzchniowych elementem o najgorszej wartości było we wszystkich sezonach chemiczne zapo-trzebowanie na tlen (ChZT). Swoje najwyższe wskazania osiągnęło ono w sezonie wiosennym 2006 roku. Złą jakość wód gruntowych determinowały elementy nie-organiczne, takie jak amoniak i fosforany rozpuszczone. W zależności od sezonu osiągały one wartości charakterystyczne dla III, IV i V klasy ...
Artykuł podejmuje problematykę gospodarowania przestrzenią na obszarach wiejskich, które narażone są na oddziaływanie ze strony dużych ośrodków miejskich. Badania obejmują gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, zlokalizowane w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym. Artykuł podkreśla ważną rolę planowania przestrzennego w zapobieganiu negatywnym skutkom powiększania się obszarów miejskich. Presja wywierana na obszary wiejskie poprzez niekontrolowane migracje powinna wymuszać decyzje władz lokalnych o tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego, pozwalających na lepszą kontrolę zagospodarowania przestrzeni.Punktem wyjścia do prowadzonych analiz stają się badania przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury. Badania te pozwalają stwierdzić czy w zakresie planowania przestrzennego w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich ŁOM dochodzi do powiększenia powierzchni objętej miejscowymi planami zago-spodarowania przestrzennego. Artykuł pozwala również określić stan prac nad nowymi planami w gminach objętych badaniami.
...
W niniejszym artykule przedstawiono analizę piasków z oczyszczalni wód odpadowych z możliwością ich wykorzystania w rolnictwie. Długo trwającym ba-daniom poddano piaski z oczyszczalni wód odpadowych, z analizą ich właściwości mikrobialnych, które mogłyby mieć negatywny wpływ na ich wykorzystanie.
...
Problemem badawczy to istotność współczesnej niematerialnej kultury regionalnej obszarów wiejskich gminy Lądek Zdrój i Stronie Śląskie. Ludność do-tychczas zamieszkująca teren musiała opuścić swoje domy. Historycznie ukształ-towany zasób tradycji i wzorców zachowania się stał się ich bagażem. Tylko w pojedynczych przypadkach, ale jako nieznany, obcy dla ludności przyjeż-dżającej, został zaniechany. Analizy koncentrują się na określeniu pochodzenia et-nicznego imigrantów, a więc i zasobu nowych elementów kultury behawioralnej. Wyniki wskazują, że do końca lat pięćdziesiątych XX wieku, główny napływ na-stąpił z dzisiejszej Ukrainy oraz woj. małopolskiego. Szczegółowe ujęcie określa, że chodzi o okolice Tarnopola, Stanisławowa, Lwowa oraz pasmo Beskidów. Powstał szeroki, niejednorodny, słabszy znaczeniowo konglomerat kultur. Później-szy bardzo istotny napływ ludności z regionu etnicznie zróżnicowanego (woj. dol-nośląskie) pogłębił już istniejącą złożoność. Efekt - to osłabienie, a z czasem - niemalże zanik istotności kultury reprezentowanej przez ludność napływową. Region został kulturowo zubożony, a jednoznaczna tożsamość miejsca - zminima-lizowana. Gdyby został określony element strukturalny, który byłby przez ludność a) postrzegany, b) zrozumiały i gdyby konsolidował społeczeństwo, to istnieje szansa, aby powstały nowe formy kultury niematerialnej.
...
Badania ankietowe, przeglądy dokumentacji oraz bezpośrednie obserwacje na budowach wskazały na wiele zagrożeń, które mogą niekorzystnie wpłynąć na realizację projektów kanalizacji. Zagrożenia te występują na wszystkich etapach procesu inwestycyjnego. Najważniejsze z nich to: błędy w dokumentacji projekto-wej, wady i uszkodzenia wbudowywanych materiałów, niekorzystne warunki at-mosferyczne. Generują one wysokie poziomy ryzyka jakościowego, harmonogra-mowego oraz kosztowego. Obniżenie tego poziomu jest możliwe poprzez opracowanie odpowiednich metod reagowania na te rodzaje ryzyka. W pracy wy-korzystano do tego celu macierze. Jest to technika wykorzystywana w planach za-rządzania ryzykiem. Wymaga ona określenia działań pozwalających na obniżenie częstości występowania źródeł ryzyka oraz ograniczenia ich skutków. W pracy wykazano, że w projektach kanalizacji największe zastosowanie mają działania, które polegają na unikaniu lub łagodzeniu ryzyka. Należą do nich: zaostrzenie kryteriów wyboru projektanta i wykonawcy robót, szczegółowe zapisy kontraktu, rezerwa czasowa, rezerwa finansowa. Analiza opracowanych macierzy wykazała, że warunkiem obniżenia poziomów ryzyka jakościowego, harmonogramowego oraz kosztowego w procesie inwestycyjnym kanalizacji jest podjęcie odpowiednich działań już na etapie projektowania i kontraktowania projektu.
...
W pracy przedstawiono ocenę stanu ekologicznego cieków nizinnych Dol-nego Śląska, na podstawie jednego z biologicznych komponentów, składających się na ten stan - makrofitów wodnych. Badania terenowe prowadzono w latach 2007-2008 na ciekach nieprzekształconych, konserwowanych oraz regulowanych. Badania obejmowały identyfikację występujących w korycie gatunków makrofitów wodnych oraz określenie stopnia pokrycia przez nie dna. Na tej podstawie obliczono wskaźnik RI, służący do oceny stanu ekologicznego cieków. Badania wykazały, że stan ekologiczny cieków zależy od wielu czynników. W celu ich zidentyfikowania, przeanalizowano związek klasy stanu ekologicznego koryt cieków z ich parametrami technicznymi. Pod uwagę brano: szerokość dna, głębokość koryta, nachylenie skarp oraz spadek podłużny. Z analiz wynika, że od-działywanie parametrów koryta na stan ekologiczny cieków było podobne w przy-padku cieków o stanie zbliżonym do naturalnego, jak również przekształconych w następstwie działań technicznych. Na podstawie przeprowadzonych badań nie można jednak jednoznacznie stwierdzić czy parametry koryta, kształtowane w na-stępstwie robót regulacyjnych i konserwacyjnych, wpływają na poprawę czy na pogorszenie stanu ekologicznego. Jest to związane z faktem, że oddziaływanie robót prowadzonych w korycie na makrofity wodne ma charakter dynamiczny. Dlatego, oceniając stan ekologiczny koryt cieków, należy zawsze brać pod uwagę czas, jaki upłynął od ich wykonania.
...
Obecnie coraz więcej uwagi poświęca się konieczności wykorzystania od-nawialnych źródeł energii (OZE). Wzrost zainteresowania OZE, wiąże się z większą świadomością społeczeństwa o kurczących się zasobach konwencjonalnych źródeł energii oraz z sukcesywnym wzrostem cen za energię. Pojawia się, również coraz więcej inwestorów, którzy planują inwestycje związane z wykorzystaniem OZE. Mogą oni liczyć na przychody związane ze sprzedażą energii (obowiązek zakupu). Dodatkowo producent energii z OZE uzyskuje świadectwa pochodzenia, tzw. zielone certyfikaty, których obrót jest przeprowadzany na towarowej giełdzie energii.Wzrost zainteresowanie OZE skłania do analizy efektywności pozyskiwania energii z tych źródeł. W pracy przedstawiono zagadnienia związane z wykorzysty-waniem energii pozyskiwanej z naturalnych przepływów w rzekach. Scharaktery-zowano potencjał energetyczny rzeki Bóbr, bazując na krzywych sumowych czasów trwania przepływów ustalonych dla wielolecia. Przedstawiono analizę warunków mających wpływ na rozwój energetyki wodnej. Podsumowano podstawowe uwarunkowania środowiskowe istotne przy projektowaniu, budowie i eksploatacji elektrowni wodnych.
...
