Zeszyt: 2011, vol. 8 / 07
W pracy przedstawiono porównanie zapasów wody gruntowej w profilach małej zlewni leśnej w Beskidzie Śląskim. Głównym celem badań było porównanie zapasów w profilach leżących blisko dróg (do 30m) i zapasów w profilach leżących poza strefą przydrożną. Do analizy wybrano dziesięć profili rozmieszczonych na terenie całej zlewni, które grupowano według kryteriów: odległość od drogi, odległość od najbliższego potoku, wysokość położenia nad poziomem morza, róż-nica rzędnych profilu i potoku mierzona wzdłuż spadku oraz różnica rzędnych pro-filu i najbliższego potoku. Porównywano zapasy jednostkowe, czyli przeliczane do warstwy profilu o grubości 1cm. Uzyskane średnie wartości zapasów jednostko-wych z utworzonych grup profili pokazywano na tle profili położonych w strefie wpływu drogi. Według przeprowadzonej analizy czynnik położenia profilu wzglę-dem drogi nie jest czynnikiem dominującym w różnicowaniu wielkości zapasów wody gruntowej. Za czynnik o takim znaczeniu można uznać wysokość położenia profilu.
...
Do projektowania systemów kanalizacji ciśnieniowej, budowanych z rur PE i PVC, niezbędne są obliczenia hydrauliczne, które uwzględniałyby właściwości fizyczne ścieków i rur. W obowiązującej normie [PN-EN 1671 2001], brakuje od-powiednich wzorów, które uwzględniałyby te właściwości. W związku z tym, w niniejszym artykule, została przedstawiona metodyka i wyniki eksperymentalnych badań, których celem było wyznaczenie empirycznej zależności do obliczania współczynników liniowych oporów hydraulicznych w rurach PE i PVC, podczas ciśnieniowego przepływu ścieków. Wykazano, że przepływ ścieków w rurach z PVC i PE ma charakter przepływu w rurach hydraulicznie gładkich, a współczynniki liniowych oporów hydraulicznych s wyznaczone z badań eksperymentalnych w rurach z PVC i PE przyjmują porównywalne wartości, które w przedziale zalecanej prędkości v są większe do wartości sBlasius obliczonych ze wzoru Blasiusa.
...
W artykule dokonano oceny możliwości opisu obserwowanych hydrogra-mów jednostkowych za pomocą syntetycznych hydrogramów jednostkowych wy-rażonych w funkcji rozkładu prawdopodobieństwa beta i Weibulla w przekrojach: Gorliczyna na Mleczne, Iskrzynia na Morwawie, Jasło na Jasiołce i Brzeźnica na Wielopolce. Podstawą przeprowadzonej analizy były obserwowane hydrogramy z wielolecia 1980-82 z półroczy letnich i zimowych. Właściwa analiza bazowała na hydrogramach jednostkowych opisujących odpływ bezpośredni ze zlewni. Pa-rametry kształtu i skali obu analizowanych funkcji określono za pomocą funkcji celu bazującej na minimalizacji różnicy pomiędzy obserwowanym i symulowanym przepływem w kulminacji dla analizowanego epizodu. Poprawność opisu fal jed-nostkowych analizowanymi funkcjami testowano za pomocą współczynnika efek-tywności Nasha i Sutcliffe. Analiza wykazała, że funkcja beta i Weibulla dobrze opisują analizowane hydrogramy jednostkowe (nieznacznie lepsze rezultaty obliczeń uzyskano dla funkcji beta). Zaledwie w 27% wszystkich analizowanych epizodów jakość modeli była niesatysfakcjonująca. W przypadku obu funkcji wartości przepływów w kulminacji najsilniej uzależnione są od parametru skali β.
...
Zadrzewienia śródpolne (wiatrołomy) są w krajobrazie rolniczym ważnymi liniowymi formacjami roślinnymi. Istotne znaczenie ma ich funkcja przeciwerozyjna, nemniej jednak znacząca jest także ich wielofunkcyjność. To, jaką funkcję w krainie może spełniać zadrzewienie śródpolne decyduje jego struktura. W terenie, porowatość rzeczywistą - aerodynamiczną jest bardzo trudno określić ilościowo, dlatego też bardzo często określa się ją w przybliżeniu za pomocą porowatości optycznej. Porowatość optyczna określana jest przy użyciu zdjęć cyfrowych oraz odpowiedniego oprogramowania. Ocena dynamiki porowatości optycznej w czasie określa zmiany w przepuszczalności zadrzewienia śródpolnego (wiatrołomu). Po-znanie oraz ochrona zadrzewień śródpolnych prowadzi do wspierania trwale zrów-noważonej gospodarki rolnej w krajobrazie rolniczym.
...
W artykule porównano liniowe straty hydrauliczne obliczone ze wzorów Colebrooka-White'a, Prandtla-Karmana oraz Blasiusa z pomierzonymi na stanowi-sku pomiarowym w rurociągach ciśnieniowych o średnicach 63, 75 i 90 mm, wy-konanych z PVC i PE. Rurociągi ułożono w pętle, przez które przepływały ścieki o zawartości zawiesiny około 460 mg/dm3. W badaniach stwierdzono, że dokładność wzoru Colebrooka-White'a w porównaniu do wzorów Prandtla-Karmana i Blasiusa jest największa (wyjątek stanowi średnica PVC 63). Nie oddaje on jednak właściwie charakteru zmian li-niowych strat ciśnienia wraz ze wzrostem prędkości. Charakter ten lepiej oddają wzory dla rur hydraulicznie gładkich, szczególnie wzór Prandtla-Karmana. Różnice pomiędzy wartościami pomierzonymi i obliczonymi dla badanego zakresu średnic i prędkości nie przekraczają 10%. W większości przypadków jednak wartości obliczone są mniejsze od pomierzonych.
...
W Polsce na terenach wiejskich dość ważnym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę na cele spożywcze są indywidualne ujęcia wody. Ujęcia takie często nie są objęte badaniami z zakresu przydatności wody do spożycia, dlatego też znaczna liczba mieszkańców wsi korzysta z wody o nieznanych parametrach fizyczno-chemicznych i biologicznych mogącej zawierać szkodliwe dla człowieka zanieczyszczenia. Celem pracy jest określenie dynamiki zmian stężeń fosforanów w wodach ujmowanych ze studni zlokalizowanych we wsi Przeździedza. Okres badawczy obejmował okres od marca 2009 roku do lutego 2010 roku. Badaniami objęto 6 studni kopanych zbudowanych z kręgów betonowych lub z kamienia. Wyniki badań potwierdzają fakt iż, słabo zabezpieczone studnie cechują się gorszą jakością wody. Jednakże w analizowanym przypadku, średnie stężenie fosforanów we wszystkich studniach było bardzo niskie, a wody z nich ujmowane zaliczono do II i III klasy według Rozporządzenia MŚ (2008).
...
W pracy przedstawiono wyniki badań lizymetrycznych, dotyczących odcie-ków wody spod użytków zielonych w warunkach zróżnicowanego ich użytkowania. W rejonie prowadzonych badań (Małe Pieniny) większa część rocznej sumy odcieków ma miejsce w okresie wegetacyjnym, co uwarunkowane jest wielkością i rozkładem opadów atmosferycznym w tym rejonie (około 68% rocznej sumy). Stwierdzono zależność ilości wody odciekającej z profilu glebowego użytków zie-lonych od wysokości plonowania, spowodowanego bądź to sposobem użytkowania (łąka, pastwisko, ruń o wysokości 8-15 cm), bądź wielkością stosowanego nawo-żenia azotowego. Większy plon, powodując wzrost ilości wody zużytej w procesie ewapotranspiracji przez roślinność trawiastą przyczynia się do zmniejszenia ilości wody odciekającej z profilu glebowego.
...
Artykuł prezentuje zarys dochodów i wydatków budżetu gminy Zielonki w latach 1999-2010 (trzy czteroletnie kadencje władz samorządowych). Szczególną uwagę zwrócono na prowadzoną politykę przestrzenną władz gminy oraz podjęte działania związane z możliwością wprowadzenia w życie opłat adiacenckich, stanowiących formę partycypacji mieszkańców w kosztach powstałej infrastruktury technicznej. Zaprezentowano prawne możliwości obciążenia mieszkańców kosztami inwestycji prowadzonych przez gminę przy współudziale środków własnych oraz dofinansowań zewnętrznych. Przedstawiono historyczną analizę rozwoju opłat partycypacyjnych w kosztach budowy infrastruktury technicznej.
...
W artykule wykonano analizy wrażliwości modelu NRCS UH na zmiany parametrów wejściowych. Badano wpływ kształtu hietogramu opadu, parametru CN i czasu opóźnienia na zmiany przepływów Qmax1% w zlewni niekontrolowanej. Do analizy wybrano zlewnię potoku Izwór o powierzchni 2,169 km2, która jest zlewnią typowo górską i leśną - 86% jej powierzchni stanowią lasy. Wszystkie ob-liczenia przeprowadzono w programie HEC-HMS 3.4. W programie tym zlewnia została podzielona na zlewnie elementarne, dla których obliczono średnią ważoną wartość parametru CN oraz czas opóźnienia. Tak określone parametry stanowiły dane wejściowe w obliczeniach. Wpływ zmian wielkości parametrów na wyniki uzyskane z modelu ustalono zmieniając ich wielkości o 10% w stosunku do wartości wyjściowych a następnie przeprowadzano symulacje. Przyjęto, iż parametry w modelach będą zmieniane maksymalnie do ±50% wartości wyjściowej. Obliczenia wykazały, że model NRSC-UH jest wrażliwy na zmiany kształtu hietogramu opadu i parametru CN charakteryzującego zdolności retencyjne zlewni. Z kolei, zmiana czasu opóźnienia nie wpływa istotnie na zmianę wielkości prze-pływów maksymalnych.
...
Poznanie i określenie rozmieszczenia przestrzennego akumulowanych osa-dów w małych zbiornikach jest istotnie nie tylko na etapie projektowania, lecz również w trakcie eksploatacji. Większość prac badawczych dotyczy rozmieszczenia odkładów rumowiska w średnich i dużych zbiornikach wodnych. W pracy przedstawiono i opisano za pomocą metody Dendy'ego przestrzenny rozkład od-kładów rumowiska w głównym zbiorniku wodnym w Zesławicach w okresie przed i po jego odmuleniu. Ze względu na wybudowanie zbiornika bocznego, przejmują-cego funkcje zbiornika głównego w okresie jego odmulenia i przebudowy, zmianie uległy warunki przepływu wody i rumowiska, które miały wpływ na dystrybucję osadów rumowiska w zbiorniku głównym.W pracy wykazano na podstawie wykonanych pomiarów zamulania i okre-ślonego stopnia zamulenia zbiornika głównego, że w wyniku rozdziału wody i ru-mowiska nastąpiło zmniejszenie intensywności zamulania badanego zbiornika, jak również wpłynęło to na zmianę rozkładu przestrzennego osadów rumowiska. Stwierdzono na podstawie analizy pionowego rozmieszczenia osadów, że w okresie po odmuleniu w części środkowej zbiornika głównego, charakteryzującej się głębokościami względnymi mieszczącymi się w przedziale 0,41-0,65 nastąpiło zwiększenie się względnego zamulenia o 10-20%. Zmiana warunków dopływu wody i rumowiska do badanego zbiornika spowodowała redukcję intensywności zamulania. Średni roczny stopień zamulenia zbiornika przed odmuleniem wynosił 3,0%, natomiast po odmuleniu jest równy 1,61%.
...
Jednym z wyróżników rozwoju zrównoważonego jest ład przestrzenny rozumiany jako takie ukształtowanie przestrzeni, które uwzględnia m.in. uwarun-kowania przyrodnicze, społeczno-gospodarcze, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne.Przedmiotem badań było zdefiniowanie pojęcia ładu przestrzennego terenów niezurbanizowanych i opracowanie koncepcji metody oceny poprawności przeprowadzenia podziału nieruchomości rolnej w aspekcie ładu przestrzennego. W ramach badań opracowano także wskaźniki i ich mierniki służące do oceny stanu ładu przestrzennego nieruchomości niezurbanizowanej przed podziałem nieruchomości oraz umożliwiające ocenę wpływu projektu podziału nieruchomości na stan ładu przestrzennego przestrzeni niezurbanizowanej. W dalszej części wskazano kolejne etapy oceny ładu przestrzennego i moż-liwości zastosowania tej metody w praktyce.
...
Susze atmosferyczne i hydrologiczne są cechą charakterystyczną środowiska naturalnego Polski. Obserwowane w ciągu ostatnich 20-30 lat zmiany warunków meteorologicznych i hydrologicznych mogą wpływać na wzrost częstości i natężenia tego zjawiska. Wszystkie te czynniki oddziałują z kolei negatywnie na ilość wody dostępnej dla roślin. To może być przyczyną bardzo poważnych pro-blemów dla rolnictwa, w szczególności w tych regionach Polski, w których pro-dukcja roślinna odgrywa istotną rolę. Jednym z takich regionów jest Wielkopolska.W artykule przedstawiono zmiany w czasie wartości wskaźników hydrolo-giczno-meteorologicznych, które mogą mieć wpływ na produkcję roślinną w wo-jewództwie Wielkopolskim. Podstawą analizy były dane ze stacji meteorologicznych i hydrologicznych dla okresu wegetacyjnego (kwiecień-wrzesień) dla lat 1966-2005. Wyniki analiz wskazują, że zmiany opadów i w konsekwencji odpływu, były małe i statystycznie nie istotne. Trendy temperatury powietrza, usłonecznienia rzeczywistego oraz ewapotranspiracji były dodatnie i statystycznie istotne. W wyniku tych zmian, obniżyły się wartości klimatycznego bilansu wodnego. Kierunek zmian analizowanych wskaźników na obszarze Wielkopolski wskazuje, że deficyt wody dostępnej dla roślin w okresie wegetacyjnym pogłębia się.
...
Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi jest, zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.), jednym z podstawowych elementów zrównoważonego rozwoju. Celem nad-rzędnym powstających obecnie programów gospodarowania wodą, poza zapew-nieniem odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności, jest ochrona przed po-wodzią i suszą oraz utrzymanie lub poprawienie stanu ekosystemów wodnych lub od wód zależnych. Elementami składowymi takich programów jest aktualizacja programu retencjonowania wód powierzchniowych, następnie opracowanie pro-gramów ochrony przeciwpowodziowej, oraz oszacowanie potrzeb inwestycyjnych w zakresie melioracji. Stan zagrożenia powodziowego wynikający z możliwości powodzi zarówno opadowych jak i roztopowych, występuje praktycznie dla całości województwa dolnośląskiego. Z drugiej jednak strony malejące zasoby wodne po-wodują skupienie uwagi na oszczędnym gospodarowaniu zasobami wodnymi i zwrócenie uwagi na potencjał leżący w małej retencji.W niniejszej pracy opisano wybrane elementy planu zarządzania gospodarką wodną w dorzeczu rzeki Oławy. Wybór obiektów proponowanych do realizacji przeprowadzono w oparciu o opracowany program małej retencji dla województwa dolnośląskiego. W pracy skupiono się na aktualnym stanie gospodarki wodnej oraz prognozie na rok 2015.
...
W pracy przedstawiono problem związany z krystalizacją uwodnionego fos-foranu amonowo-magnezowego (struwitu), o wzorze chemicznym MgNH4PO4 ∙6H2O często tworzącego się w linii osadowej oczyszczalni ścieków. Badania kry-stalizacji struwitu wykonane zostały w skali laboratoryjnej przy założeniu trzech zmiennych niezależnych jakimi były odczyn pH, stężenie jonów fosforanowych PO43- i stężenie jonów amonowych NH4+. Wielkością poszukiwaną było wymagane stężenie jonów magnezu Mg2+, przy których następuje wytrącanie się struwitu. Stwierdzono, że krystalizacja struwitu występuje w szerokim zakresie stężenia jo-nów fosforanowych i amonowych, lecz najsilniej zależy od odczynu. W analizo-wanych warunkach struwit nie wytrącał się przy pH równym 7,0 natomiast od 7,5 wytrącał się w coraz większym zakresie stężeń poszczególnych składników.
...
W artykule przedstawiono przykładowy układ technologiczny oczyszczania ścieków przemysłowych wysoko obciążonych ładunkiem zanieczyszczeń orga-nicznych zastosowany w jednym z krajowych przedsiębiorstw przemysłu farma-ceutycznego. Zawarto również eksperymentalne badania efektywności usuwania związków organicznych ze ścieków podczas beztlenowego oczyszczania w reaktorze typu UASB. Podczas oczyszczania ścieków w mezofilowych warunkach bez-tlenowych, przy założonym minimalnym progu redukcji ChZTCr wynoszącym 50%, stwierdzono, że obciążenie reaktora ładunkiem ChZTCr nie powinno przekraczać 3 gO2∙dm-3∙d-1.
...
W pracy przedstawiono pomiary natężenia spływu wody z nawierzchni leśnej drogi stokowej, której skarpa wykopu przecięła kanał spływu wewnątrzgruntowego. Pomiary wykonano w okresach o różnych wielkościach opadów atmosferycznych, w okresie bezdeszczowym oraz w czasie roztopów wiosennych. Uzyskane wyniki ułatwiają ocenę istotności badanego problemu dla obiegu wody w zlewni, a także dla utrzymania przejezdności drogi. Częstotliwość wykonanych pomiarów pozwala prześledzić dynamikę procesu i powiązać go z charakterystyką opadu. Największe natężenia spływu zaobserwowano w czasie roztopów wiosennych oraz w czasie pierwszej doby od obfitych opadów, lecz warunkiem jest wysycenie gruntu wodą przez wcześniejsze opady. Uzyskane dane pokazują 10-krotnie większe natężenie spływu w okresie tajania śniegu nad spływem zmierzonym podczas opadu 9,8mm, oraz 200-krotną przewagę tego natężenia nad spływem zmierzonym w okresie bezdeszczowym. Części stoków górskich z gęstą siecią potoków i miejsc źródliskowych powinny być omijane w procesie projektowania i budowy sieci dróg leśnych w górach.
...
Celem badań było określenie stężeń niektórych wybranych zanieczyszczeń zawartych w ściekach powstałych przy kwaszenia kapusty zwanych odciekami, które odprowadzane są z gospodarstw producentów kapusty kwaszonej zlokalizo-wanych na terenie gminy Charsznica w województwie małopolskim. Badaniami objęto próbki ścieków surowych powstałych podczas kwaszenia kapusty pobranych u trzech największych producentów. Analizie poddano parametry będące substancjami i wskaźnikami zanieczyszczającymi, takie jak: BZT5, ChZT, odczyn pH, zawiesina ogólna oraz stężenia jonów chlorkowych, azotu azotanowego i amonowego. Uzyskane wyniki poddano szczegółowej analizie oraz porównano je z wartościami dopuszczalnymi zawartymi w obowiązujących normach dotyczących odprowadzenia ścieków do wód i ziemi. Wskazują one na kilkuset krotne przekro-czenia wartości dopuszczalnych BZT5, ChZT i stężeń chlorków w odprowadzanych odciekach z kwaszenia kapusty oraz kilku i kilkudziesięciokrotne przekroczenia w zakresie stężeń NH4+ i NO3- oraz wielkości zawiesiny i odczynu pH. Odcieki z kwaszenia kapusty powstałe u producentów z gminy Charsznica w województwie małopolskim nie można bezpośrednio poddawać metodom oczyszczania biologicznego, lecz należałoby je uprzednio rozcieńczyć i dopiero wtedy poddać neutralizacji.
...
W pracy przedstawiono pomiary natężenia spływu powierzchniowego z czterech odcinków leśnych dróg stokowych. Jeden z odcinków pomiarowych ulokowany był w miejscu, w którym wykop drogi przeciął kanał spływu wewnątrzgruntowego. Porównywane są natężenia jednostkowe z okresów o nie-wielkich i dużych opadach, oraz z okresu tajania śniegu. Przedstawione pomiary pokazują bardzo wyraźną przewagę intensywności spływu powierzchniowego z odcinka, gdzie nastąpiło przecięcie kanału spływu wewnątrzgruntowego, w sto-sunku do pozostałych odcinków pomiarowych. Dysproporcja ta uwydatnia się przy małych opadach oraz w okresie tajania śniegu - przewaga około 30-krotna. Po-równując intensywność spływów z okresu tajania śniegu i małych opadów przewa-ga ta osiąga wartości nawet ponad 400-krotne. Cechy różnicujące odcinki pomia-rowe bez wysięku wody ze skarpy wykopu nie pozwalają (na podstawie tych badań) na stwierdzenie mocnego powiązania którejś z nich z intensywnością spływu wody z ich nawierzchni.
...
Przedmiotem opracowania były zagadnienia związane ze zmianami w strukturze władania i użytkowania gruntów. Podejmowanie przez polski rząd ja-kichkolwiek działań w celu zmiany sytuacji polskiej wsi i kształtowania jej nowego obrazu według wzorców zachodnich nie może się odbywać bez gruntownej analizy istniejącego stanu struktury przestrzennej gruntów. Analiza zmian zachodzących w strukturze przestrzennej gruntów prowadzi do wyciągnięcia ciekawych wniosków badawczych z historii obszaru, jego stanu zainwestowania i wnioskowanych przemian.
...
