Zeszyt: 2012, vol. 9 / 03 / 4 (Dec 2012)
W opracowaniu określono dynamikę zmian w strukturze użytkowania gruntów w latach 1941 do 2010. Materiał źródłowy stanowią mapy sytuacyjnotopograficzne. Zakresem badań objęto miasto i obszary wiejskie gminy Niepołomice oraz fragment miejscowości Podłęże w którym znajduje się strefa przemysłowa. Analizę czasowo-przestrzenną dynamiki zmian wykonano przy pomocy systemów GIS. Analizie poddano 7 różnych form użytkowania gruntów. Dynamika zmian w strukturze użytkowania gruntów zosta a określona wskaźnikiem dynamiki. Przeprowadzona analiza wskazuje na zmiany w strukturze użytkowania gruntów, określa kierunki tych zmian oraz przedstawia rolę systemów informacji geograficznej w planowaniu i analizach dotyczących gospodarki przestrzennej. Dokonana analiza struktury użytkowania gruntów potwierdziła aktualne trendy polityki przestrzennej, w której zauważalna jest tendencja rozwoju infrastruktury kosztem terenów użytkowanych rolniczo. ...
W pracy przedstawiono wyniki badań stopnia zanieczyszczenia wód rzeki Stobrawy. Badania wykonano na 19,5 kilometrowym odcinku rzeki Stobrawy, w sześciu punktach pomiarowych: od przekroju planowanego zbiornika Kluczbork (St.1) do źródeł rzeki (St.6). Badania przeprowadzono w okresie od listopada 2006 do października 2007 r. W badanych próbkach wody oznaczano: NO3-, NO2-, NH4+, PO43-, Pog., BZT5, tlen rozpuszczony, zawiesinę ogólną, temperaturę wody, odczyn wody i przewodność elektrolityczną. Oprócz badań jakości wód wykonywano pomiary hydrometryczne. W pracy oceniono jakość wody rzeki Stobrawy. Przedstawiono ocenę eutrofizacji tej wody i oceniono czy badana woda jest wrażliwa na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Wykonano także ocenę zlewni rzeki Stobrawy pod kątem dostawy materii do zbiornika.Przeprowadzone badania wykazały, że zanieczyszczenie wód dopływających do planowanego zbiornika Kluczbork jest duże, w związku z czym woda ta może pogorszyć jakość wody retencjonowanej w przyszłości w zbiorniku. Stwierdzono, że znajomość profilu zmian wskaźników jakości wody rzeki, na której chcemy zlokalizować zbiornik wodny, powinno stanowić warunek do jego budowy. Na tej podstawie powinno się prognozować jakość wody w przyszłym zbiorniku, podejmować właściwe decyzje gospodarcze w zlewni projektowanego zbiornika w aspekcie retencjonowania, użytkowania i ochrony wody w zbiorniku. ...
Celem niniejszej pracy jest opis zmian wywołanych w ekosystemie wodnym na skutek ingerencji człowieka poprzez wybudowanie stopnia wodnego piętrzącego wodę. Elementem badawczym pracy było określenie różnic w ilości ryb na sta-nowisku górnym i dolnym zbiornika Brzeg Dolny zaatakowanych przez czerniaczkę pasożytniczą. Ogólna ocena składu gatunkowego ryb w zbiorniku wodnym i poniżej stopnia w Brzegu Dolnym pozwoliła na przeprowadzenie analizy ilościowej ryb występujących w Odrze. Na rozpatrywanym odcinku cieku, najwięcej ryb zaliczono do rodziny karpiowatych tj. 89% w stosunku do całej populacji. W trakcie prowadzonych badań określono ogólną kondycję zdrowotną ryb na stanowisku dolnym i górnym. Szczególną uwagę poświęcono zmianom parazytologicznym tj. zmianom powłokowym ryb wywołanych przez przywrę (Posthodiplostomum cuticola). Wstępna analiza badań i oraz przegląd danych lite-raturowych wykazują na zróżnicowany charakter ekosystemu rzecznego powyżej i poniżej stopnia w Brzegu Dolnym. Stopień ten stanowi przeszkodę w rzece, która tworzy dwa oddzielne środowiska dla bytowania ryb. Stopień wodny w Brzegu Dolnym wpływa na liczebność populacji ryb poniżej i powyżej stopnia wodnego oraz wystepowanie osobników porażonych czerniaczką pasożytniczą. Przejście fali wezbraniowej przyczyniło się do migracji osobników (w tym zatakowanych czer-niaczką) w dół rzeki. ...
Zużyte sorbenty organiczne i mineralne stanowią odpad niebezpieczny, a w związku z tym, zgodnie z obowiązującymi przepisami muszą zostać prze-kształcone termicznie, lub zdeponowane na składowisku odpadów niebezpiecznych. Optymalnym rozwiązaniem byłoby zastosowanie materiałów sorpcyjnych, które mogłyby być używane kilkukrotnie bez konieczności kosztownego i kłopotliwego unieszkodliwiania. Takie wymagania mogą spełniać komposty z odpadów. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań tempa rozkładu oleju silnikowego na kompostach z odpadów z mikroflorą wstępnie zaadaptowaną do rozkładu substancji ropopochodnych. Do badań porównawczych zastosowano sorbenty stosowane komercyjnie. W trakcie eksperymentu badano zmiany ogólnej ilości syntetycznego oleju silnikowego oraz pojedynczych n-alkanów o długości łańcucha węglowego C22-C40. Zaobserwowano, że wraz z upływem czasu rozkład oleju intensywniej zachodził na kompostach z odpadów, w porównaniu do sorbentów komercyjnych. Mikroflora wykorzystująca węglowodory łańcuchowe jako źródło węgla zapewniła szybką (zanotowaną już po pierwszym miesiącu eksperymentu) redukcję węglowodorów w próbkach, tym samym pojawiła się możliwość powtórnego wykorzystanie kompostu jako sorbentu. Zaobserwowany szybki proces degradacji wskazuje na kierunek odzysku kompostu z odpadów, użytego wcześniej jako sorbentu do usuwania zanieczyszczeń ropopochodnych (oleju silnikowego). Niewątpliwie jest to sposób tańszy od termicznego unieszkodliwiania, czy składo-wania. ...
W pracy przedstawiono badania podstawowych właściwości wybranych su-perabsorbentów. Głównym celem było określenie realnej wielkości absorpcji. Jest to niezwykle istotne dla prawidłowego dobrania dawki superabsorbentu, która daje oczekiwany wzrost plonów i jednocześnie jest opłacalna. Określono wpływ uziar-nienia, rodzaju superabsorbentu, temperatury oraz obecności jonów w wodzie na wielkość i przebieg procesu absorpcji celem uzupełnienia informacji, które podają producenci oraz autorzy prac naukowych. Szerokie spektrum zastosowania supe-rabsorbentów powoduje, że nie ma dokładnych danych dotyczących i ich właści-wości dla poszczególnych zastosowań. Dla badanych absorbentów Aquasorb (3005 KS, KM i KL) uzyskano naj-lepsze efekty absorpcji dla uziarnienia średniego, a nie drobnego jak podaje produ-cent, ze względu na tworzenie się grudek uniemożliwiających szybkie pęcznienie drobnych cząstek - część cząstek uwięziona wewnątrz grudki w ograniczony sposób brała udział w procesie absorpcji. Badania przeprowadzone w wodzie demineralizowanej dla absorbentów o podobnym uziarnieniu, ale innym składzie chemicznym - Aquaterra i Aquasorb 3005 KM wykazały, że Aquaterra ma mniejszą zdolność absorpcji w porównaniu z Aquasorb 3005 KM. Uzyskane wartości są zgodne z informacjami podawanymi przez producentów.Potwierdzono, że niektóre jony mogą znacznie redukować chłonność supe-rabsorbentów. Badania przeprowadzono w 1% roztworze nawozu Florovit (wpływ jonów jednowartościowych) oraz w wodzie wodociągowej (wpływ jonów dwu i trójwartościowych). Wpływ temperatury na wielkość absorpcji jest zauważalny ...
Biała Lądecka (51,8 km) jest prawostronnym dopływem Nysy Kłodzkiej i wraz z nią oraz Bystrzycą, Bystrzycą Dusznicką i Jaszkówką tworzy główną sieć zlewni Nysy Kłodzkiej przynależnej do obszaru Ziemi Kłodzkiej. Zasilana jest po-tokami górskimi, przez co szybko reaguje na krótkotrwałe, gwałtowne, ulewne deszcze. Przykładowo wysokość opadów w czasie trwania powodzi w 1997 roku w dniach 5 - 8 lipca, w zlewni Białej Lądeckiej wynosiła 350 mm. Przy wypełnionej retencji podłoża, przybór wody na tym obszarze trwa zaledwie kilka godzin od momentu wystąpienia opadu, a prędkości spływu wody są tak duże, że często masy spływającej wody powodują zniszczenia doliny cieku. Biorąc pod uwagę fakt silnej presji w kierunku zagospodarowania doliny Białej Lądeckiej, straty na tych terenach stają się coraz większe. Na przestrzeni ostatnich lat na badanym terenie miało miejsce kilkanaście wezbrań i powodzi, które spowodowały duże straty oraz zmiany w korycie i dolinie rzeki - między innymi trwałe zajęcia gruntów przez wodę płynącą.W pracy omówiono problemy geodezyjno-prawne i administracyjne doty-czące gruntów zajętych przez wody płynące podczas wezbrań i powodzi. Badania nad rozgraniczeniami ww. gruntów przeprowadzono w zlewni Białej Lądeckiej (Trzebieszowice, Radochów i Ołdrzychowice Kłodzkie). W trakcie badań terenowych wykonano pomiary geodezyjne rzek wraz z określeniem terenu zajętego przez wody płynące (rzekę). ...
W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących stopnia zanieczyszczenia Zbiornika nr II w Siemiatyczach oraz jego dopływów. Analizy wykazały nieza-dowalającą jakość wód oraz niemożność wykorzystania ich do celów kąpielisko-wych i nawodnień. Znaczące ilości zanieczyszczeń (substancja organiczna, azot ogólny, azotany, fosfor ogólny) są wprowadzane do Zbiornika przez dopływy; rzeki Kamiankę i Mahomet. Kamianka jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni, a Mahomet zbiera zanieczyszczenia z terenów rolniczych. Ilość biogenów spływająca do wód zbiornika powoduje rokroczne występowanie silnych zakwitów sinicowych, co ogranicza możliwości użytkowe zbiornika. Przy obecnym stanie gospodarki wodno-ściekowej na obszarze zlewni zbiornika, może on pełnić jedynie funkcje retencyjne i przeciwpożarowe. ...
W pracy przedstawiono wyniki badań osadów dennych zbiornika Dobro-mierz. Zbiornik ten został oddany do eksploatacji w 1986 r., jest użytkowany jako zbiornik wody pitnej, pełni funkcję przeciwpowodziową. Zbiornik usytuowany jest w północnej części zlewni, w przełomowym odcinku rzeki Strzegomki, w 62 km jej biegu. W próbach osadów dennych oznaczono: azotany, azotyny, azot amonowy, azot organiczny, fosforany, fosfor ogólny. Wykonano również analizy mikrobiolo-giczne pobranych osadów. Założono hodowle bakterii nitryfikacyjnych i denitryfi-kacyjnych. Przeprowadzono analizę osadów w mikroskopie elektronowym. Wyko-nano serię zdjęć osadów. Na podstawie wyników badań można stwierdzić, że swoim uziarnieniem osady odpowiadają glinom pylastym i glinom pylastym zwięzłym. W składzie mi-neralogicznym dominują krzemiany i glinokrzemiany - osady denne zbiornika Dobromierz można zaliczyć do typu krzemianowego. W osadach zachodzi proces denitryfikacji. Stwierdzono wielokrotnie wyższe stężenie fosforanów w osadach dennych w porównaniu ze stężeniami w wodzie przydennej. Różnica stężeń powo-duje przechodzenie fosforanów z osadów do wód naddennych. Proces w czasie, gdy prowadzono badania nie powodował przyśpieszenia tempa eutrofizacji zbiornika. ...
W artykule omówiono podstawowe zagadnienia związane z procesami roz-kładu bioodpadów deponowanych na gminnym składowisku. Uzyskane w repre-zentatywnym punkcie wyniki badania składu gazu wysypiskowego w latach 2004 - 2008 podczas eksploatacji składowiska poddano analizie, z uwzględnieniem para-metrów jakościowo - ilościowych składowanych odpadów, okresu ich deponowa-nia oraz warunków eksploatacji składowiska. Szczególną uwagę zwrócono na 30 % udział odpadów ulegających biodegradacji przy jednoczesnym rozwoju procesów tlenowych zachodzących w złożu odpadów. Skład gazu wykazał przewagę procesów aerobowych przy zawartości tlenu w granicach 4,9 - 9,7 % nad procesami anaerobowymi przy spadającej zawartości metanu do 2,3 % i 0 % zawartości dwutlenku węgla. Artykuł zakończono wnioskami wskazującymi głównie na nie-dostateczne zagęszczenie deponowanych odpadów, co w rezultacie powodowało łatwy dostęp tlenu do złoża odpadów. ...
Pomimo różnych kategorii zdefiniowania żywotności zbiorników wodnych, najczęściej pojęcie żywotność zbiornika dotyczy okresu eksploatacji do stanu za-mulenia uniemożliwiającego realizację jego zadań. W pracy przedstawiono zmianę wartości stopnia zamulenia i zdolności do zatrzymywania rumowiska wytypowa-nych zbiorników wodnych i oszacowano czas, po upływie którego małe zbiorniki wodne zostaną zamulone w 50%. Jest to okres, który przez Pitta i Thomsona [1984] został określony jako HLT (ang. half-life time). Do badań wytypowano zbiorniki: Krempna na rzece Wisłoce, Zesławice na rzece Dłubni i Cierpisz na rzece Tuszymka.Opracowana prognoza zamiany stopnia zamulenia za pomocą metody Gon-čarova [Wiśniewski, Kutrowski 1973] umożliwiła określenie czas zamulania małych zbiorników wodnych. Stwierdzono, że żywotność badanych zbiorników zgodnie z kryterium HLT jest stosunkowo krótka i wynosi od 17 do 40 lat. Zróżnicowanie wartości HLT wynika z warunków hydraulicznych dopływu i przepływu przez zbiornik wody i rumowiska, które można w sposób bardzo ogólny scharakte-ryzować za pomocą zdolności zbiornika do zatrzymywania rumowiska (β). Wyka-zano, że dłuższą żywotnością charakteryzuje się zbiornik, którego wartość β ulega niewielkiej redukcji. ...
Rozwój techniczny, technologiczny i informatyczny w geodezji sprawił, że podejmowane są prace teoretyczne mające znaczenie praktyczne wykorzystania map katastralnych w skali 1:2880 we współczesnych pracach geodezyjno-prawnych. W szczególności dotyczy to informatyzacji mapy ewidencyjnej w procesie modernizacji ewidencji gruntów i budynków. Niniejsza praca jest podsumowaniem dotychczasowych osiągnięć w tej dziedzinie. Ponadto prezentuje nowe podejścia w transformacji i wykorzystaniu map katastralnych w skali 1:2880. ...
Dynamika wzrostu drzewostanu bardzo silnie zależy od klasy bonitacyjnej siedliska leśnego. Dodatkowo w drzewostanach zagospodarowanych bezzrębowo (odnowienia naturalne) można zaobserwować bardzo duże zróżnicowanie wysoko-ści drzew, zwłaszcza w pierwszych latach ich życia. Drzewa rosnące pod okapem wykazują dość długi okres powolnego wzrostu, co jest głównie spowodowane ocienianiem przez górne piętro drzewostanu. Zgromadzone empirycznie dane wskazują również, że nawet długi powolny wzrost w zagłuszeniu nie uniemożliwia takim drzewom szybkiego wzrostu w późniejszym okresie ich życia. W pracy opi-sano metodę, pozwalającą określić zarówno zmienność jakości siedliska w czasie, a także szacunkowy czas wzrost w zagłuszeniu. Opracowany algorytm wykorzystuje model wzrostu drzewostanu zaproponowany przez Sulińskiego [2007]. Występujące w tym modelu parametry mają jednoznaczną treść ekologiczną. Weryfikacja metody została przeprowadzona na podstawie danych wysokości drzewostanów świerkowych wzrastających na różnych siedliskach w Puszczy Białowieskiej i Witowie (Tatry Zachodnie). ...
Przeprowadzone badania ujawniły, że rola kobiet w prowadzeniu usług agroturystycznych jest znacząca. To one głównie odpowiedzialne są za obsługę tu-rystów i poświęcają im najwięcej czasu (średnio 7 godzin w okresie wakacyjno-świątecznym i 4 godziny poza sezonem). Ich rola sprowadza się m.in. do przygo-towywania posiłków, dbania o czystość wspólnych pomieszczeń oraz nawiązywania więzi interpersonalnych z przebywającymi na wypoczynku osobami. Badania pokazały, że kobiety wiejskie wykorzystują swoje uzdolnienia, talenty i umiejętności do budowania produktu agroturystycznego. Ich korzystne struktury wiekowe i poziom wykształcenia przekładają się na wprowadzane w gospodarstwie innowa-cyjne pomysły. Wyniki analizy uwidoczniły problemy, z którymi kobiety musiały sobie radzić po uruchomieniu agroturystyki (np. z brakiem akceptacji, co do podjętej działalności ze strona męża, rodziców czy dzieci). W drobnych pracach gospo-darskich oraz przy organizacji wypoczynku turystom, kobiety wspomagają się po-mocą ze strony rodziny, a niekiedy zatrudnionych pracowników. ...
Geosyntetyki, materiały znajdujące szerokie zastosowanie w inżynierii bu-dowlanej i ochronie środowiska posiadają pewne charakterystyczne parametry wyjściowe uzyskiwane podczas badania nowo wytworzonych produktów. Jednak z czasem, na skutek oddziaływania czynników degradujących, wartości te ulegają zmianie. Poznanie zakresu tych zmian umożliwia ulepszenie produktów lub pro-jektowanie konstrukcji z odpowiednim współczynnikiem bezpieczeństwa. Polski przemysł energetyczny wykorzystuje w procesach wytwarzania ener-gii głównie węgiel kamienny i brunatny. Produktami ubocznymi spalania są popioły lotne unoszone przez spaliny i wychwytywane w elektrofiltrach oraz popioło-żużle usuwane z komory paleniskowej. Obecnie mieszanki popiołowo-żużlowe są cennym gruntem antropogenicznym, używanym do budowy nasypów, gdzie zabudowywuje się również geowłókniny. Celem podjętych badań było ustalenie wpływu chemizmu popioło-żużli na zmianę wybranych parametrów wytrzymałościowych geosyntetyków. Głównym czynnikiem degradującym, który mógłby w okresie prowadzenia badań wpłynąć na strukturę, a przez to na wytrzymałość geowłóknin, jest odczyn pH popioło-żużli. Mieszankę pobrano ze składowiska Huty ArcelorMittal Poland S.A. w Krakowie Nowej Hucie, z kilkunastu miejsc osadnika o powierzchni 15 ha z głębokości 0,5 do 2,0 m. Przeprowadzone badania chemiczne wykazały silnie zasadowy odczyn pH, który może destrukcyjnie oddziaływać na strukturę włókien stykającej się ge-owłókniny, a przez to na parametry wytrzymałościowe wyrobu.Sprawdzenie wytrzymałości na przebicie statyczne próbek wykonano zgod-nie z normą PN-EN ISO 12236 i porównano materiał „świeży" z ...
Celem badań było określenie w jakim zakresie wody przypadkowe dopły-wające go kanalizacji sanitarnej podczas pogody mokrej wpływają na stężenie związków azotu i fosforu w ściekach surowych dopływających do oczyszczalni i oczyszczonych odprowadzanych do odbiornika. Badania przeprowadzono w czterech wybranych systemach kanalizacyjnych zlokalizowanych w wojewódz-twie małopolskim. Na podstawie uzyskanych wyników wykazano, że wody przypadkowe do-pływające do kanalizacji sanitarnej, podczas pogody mokrej w każdym analizowa-nym przypadku wpływały na obniżenie stężenia azotu ogólnego i fosforu ogólnego w ściekach surowych. Nie stwierdzono negatywnego wpływu wód przypadkowych na wzrost stę-żenia azotu ogólnego w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do odbiornika podczas pogody mokrej. Badania wykazały natomiast, że stężenie tego wskaźnika ulegało obniżeniu od 2,7 do 4,8% przy wzroście udziału wód przypadkowych o 10% w przepływie dobowym. Badania wykazały negatywny wpływ wód przypadkowych na stężenie fos-foru ogólnego w ściekach oczyszczonych w przypadku obiektów o małej przepu-stowości hydraulicznej. Podwyższone wodami przypadkowymi przepływy ścieków powodowały wynoszenie osadu czynnego, zawierającego związki fosforu, z komór bioreaktora oraz lejów osadników wtórnych. W obiektach charakteryzują-cych się dużą rezerwą przepustowości hydraulicznej dopływy do kanalizacji wód przypadkowych powodowały natomiast obniżenie stężenia fosforu ogólnego w ściekach oczyszczonych od 0,9 do 3,9% na każdy 10% wzrost udziału tych wód w przepływie dobowym. ...
Racjonalizacja procesów logistycznych może być jednym ze sposobów zwiększenia konkurencyjności i efektywności przedsiębiorstw agrobiznesu. Jej efektem jest odpowiednia organizacja zaopatrzenia i dystrybucji, uwzględniająca zachowanie odpowiedniej jakości produktów świeżych oraz efektywna gospodarki zapasami. Wraz ze wzrostem skali działania przedsiębiorstw agrobiznesu rośnie rola zarządzania logistyką skupu surowców, ich jakością oraz przepływem informacji w łańcuchu dostaw produktów świeżych. W opracowaniu przedstawiono praktyczne zastosowania metody planowania sieciowa MPM-METRA, do usprawnienia procesu logistycznego w przedsiębiorstwie przetwórczym. Wskazano możliwe aspekty zastosowania metody w przedsiębiorstwach oraz wymieniono jej główne zalety i wady. ...
Przedmiotem badań jest zbiornik intercepcyjny sosny zwyczajnej, który tworzy jej powierzchnia. Powierzchnia drzewa w największym stopniu różnicuje wysokość intercepcji potencjalnej, czyli maksymalnie możliwej ilości wody jaką drzewo może zatrzymać po pojedynczym deszczu. Do precyzyjnych badań nad in-tercepcją w warunkach laboratoryjnych określenie tylko współczynnika LAI okazało się niewystarczające. Celem przeprowadzonych badań było określenie powierzchni intercepcyjnej w oparciu o zdigitalizowany obraz igieł i pędów za pomocą programu SigmaScan 5.0 Pro. Zastosowano 2 metody uzyskania obrazów igieł - za pomocą skanera oraz aparatu fotograficznego. Uzyskane wyniki i zaproponowana metodyka pozwoliła na dokładne określenie zbiornika intercepcyjnego pojedynczego drzewa. ...
Zjawisko niżówki utożsamiane jest z występowaniem niskich przepływów wody w korycie rzeki. W zależności od pory roku niżówki mogą być wywołane przedłużającym się brakiem opadów lub długotrwałym mrozem. Niżówki stanowią jeden z aktualnych problemów w gospodarowaniu wodą, szczególnie w świetle ob-serwowanego w ostatnich latach częstszego pojawiania się zjawiska suszy. Celem pracy jest analiza zmian w wieloletnim przebiegu wybranych charakterystyk niżó-wek (czas trwania, objętość deficytu) w zlewni rzeki Zagożdżonki w profilu Płachty Stare. Rozpatrywana w pracy zlewnia rzeki Zagożdżonki usytuowana jest na Nizinie Mazowieckiej, należącej do tych regionów kraju, w których najczęściej pojawia się zjawisko suszy. Mała zlewnia rzeki Zagożdżonki jest jedną z kilku w Polsce, która posiada długi ciąg pomiarów wartości opadów i odpływu. W celu wyznaczenia niżówek na hydrogramach dobowych przepływów zastosowano dwa poziomy odcięcia: przepływ SNQ i Q90%. Badania nie wykazały tendencji do wcześniejszego występowania okresów niżówkowych w zlewni Zagożdżonki. Natomiast analiza sumowanych rocznych charakterystyk niżówek: czasu trwania i objętości deficytu pochodzących z poszczególnych lat hydrologicznych okresu 1963-2011, wykazała występowanie trendu rosnącego na poziomie istotności 0,1. W ostatnich latach niżówki występują prawie co roku, jednakże nie trwają dłużej i nie posiadają większych objętości deficytu niż średnie wieloletnie. ...
