Zeszyt: 2006, vol. 3 / 2 / 2
Występowanie wód mineralnych w różnych rejonach Polski związane jest z określoną budową geologiczną, która często uzależniona jest od warunków tektonicznych. Taka właśnie sytuacja panuje w rowie tektonicznym Krzeszowic k. Krakowa, gdzie na tektonicznie zaburzonych skałach paleozoicznych i mezozoicznych stanowiących podłoże osadziły się morskie kenozoiczne utwory wieku trzeciorzędowego-mioceńskiego, zawierające nie tylko iły, ale także osady chemiczne siarczanowe i chlorkowe (gipsy, anhydryty i hality). Wody infiltracyjne, opadowe wnikające w te osadowe skały chemiczne podczas długotrwałego okresu ługowania podlegają mineralizacji, stając się wodami mineralnymi o zawartości substancji mineralnej powyżej 1000 mg∙dm-3. Wodami mineralnymi zalegającymi w omawianym rejonie są mioceńskie siarczanowo- wapniowo-magnezowe wody wypływające w źródłach „Zdrój Główny” i „Zofia” i ujęte studniami R-1 i R-2 oraz jurajsko-kredowe wody chlorkowo-siarczanowo-sodowe występujące w studni S-2. Płytsze mioceńskie wody mineralne są wodami infiltracyjnymi o bardzo długim okresie krążenia (ponad 50 letnim). Występujące w nich jony siarczanowe, wapnia i siarkowodór pochodzą z procesów rozpuszczania mioceńskich utworów gipsowych, z wtórnymi zmianami związanymi z występowaniem bardziej redukcyjnych warunków środowiska. Wody głębszego poziomu, jurajsko-kredowego są starsze od wód płytszego mioceńskiego poziomu. Ich mineralizacja przypuszczalnie jest związana z domieszkami wody wznoszącej się pod wpływem różnicy ciśnienia hydrostatycznego z utworów karbonu produktywnego. Wydajności ujęć mioceńskich kształtują się w zakresie 0,2–22,7 m3∙h-1, natomiast ...
Niszcząca działalność powodziowych przepływów rzek i potoków górskich jest stosunkowo duża, a szczególnie wtedy, jeżeli na ich brzegach brak odpowiedniej zabudowy biologicznej. Powódź, która na potoku Wielka Puszcza wystąpiła w roku 2005 i dokonała licznych zniszczeń, pozwoliła też autorom na przeprowadzenie weryfikacji skuteczności przeciwerozyjnej występującej zabudowy biologicznej omawianego potoku. Stwierdzono m.in., że największe zniszczenia spowodowane wzmiankowaną powodzią wystąpiły na tych odcinkach brzegów, gdzie nie było drzewiastej zabudowy biologicznej oraz na tych, gdzie zabudowę biologiczną tworzyły drzewa leśne, a mianowicie: świerk, jodła, buk, jawor, a nie olsza szara i wierzby, które są dla zabudowy biologicznej potoków i rzek górskich najbardziej odpowiednie. Analiza szkód powodziowych spowodowanych występowaniem na terenie zlewni potoku Wielka Puszcza w dniu 23.08.2005 katastrofalnego opadu deszczu w ilości ponad 70 litrów na 1 m2 nie były w stanie zretencjonować nawet zajmujące prawie 82% obszary leśne, zdominowane przez drzewostany świerkowe. Szybki spływ wód opadowych ze stromych stoków spowodował wezbranie o 3 m wysokości fali w korycie potoku, energia kinetyczna wezbraniowego przepływu wód korytowych była tak silna, że spowodowała obniżenie się dna koryta potoku Wielkiej Puszczy prawie o 2 m i poszerzenie średnio o 4 m. Na skutek podcięcia przez płynącą wodę brzegów na znajdujących się nad nimi stromych zboczach i ...
W pracy wykonano analizę, polegająca na sprawdzeniu, czy wybrane czynniki abiotyczne, to jest: rodzaj granulacji dna cieku i przepływy wpływają na różnice w różnorodności, liczebności i strukturę dominacji w zgrupowaniach makrobezkręgowców dennych. Ma to związek z faktem, że w ostatnim okresie w Polsce rozpoczęły się intensywne prace nad stanem potoków i rzek górskich w świetle Ramowej Dyrektywy Wodnej. Coraz trudniej zaprzeczyć faktowi, że rzeka to nie tylko masa płynącej wody pod wpływem siły ciężkości, lecz także skomplikowany system powiązań hydrologiczno-biologicznych. Biologiczna organizacja rzeki tworzy pewien ciągły system – continuum rzeczne, mający ścisły związek z warunkami geomorfologicznymi, hydrologicznymi i fizykochemicznymi cieku. Badania nad zasiedleniem mikorosiedlisk prowadzono w rejonie łachy bocznej w dolnym biegu potoku Jałowieckiego w Beskidzie Makowskim. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów granulometrycznych oraz hydrologicznych w różnych punktach badawczych w obrębie łachy korytowej, tworzącej się na dnie potoku wyróżniono różne typy siedlisk. Stwierdzono m.in., że w obrębie badanej łachy dominantami w ciągu całego roku były jętki (43,77 %), muchówki (28,10 %) oraz widelnice (15,78 %). Chruściki (8,47 %), skąposzczety (2,27 %), chrząszcze (1,44 %) były subdominantami. Zaobserwowano również różnice w strukturze dominacji makrofauny poszczególnych punktach badawczych. We wszystkich punktach dominowały 3 grupy owadów: jętki, muchówki i widelnice. ...
Prezentowany referat przedstawia w skrócie wybrane zagadnienia związane z wykorzystaniem informacji zawartych na mapach numerycznych dla celów automatyzacji niektórych elementów procesu scalenia gruntów. Jako przykład zaprezentowano rozważania na temat metod podziału obszaru wsi na elementy powierzchniowe przydatne dla celów optymalizacji układu gruntowego na rozpatrywanym obszarze. Szczególny nacisk położono na opis koncepcji podziału na elementy równowartościowe. Do wykonania takiego podziału niezbędne są następujące dane wejściowe w postaci numerycznej: granice zewnętrzne obszarów, które będą dzielone na elementy powierzchniowe, kierunki linii projektowych dla każdego z obszarów oraz granice istniejących konturów szacunkowych, które wyznaczają obszary o jednakowej wartości określonej w postępowaniu scaleniowym. Wymienione zbiory, z wyjątkiem kierunków linii projektowych, muszą być poprawne pod względem topologicznym. Kolejnym etapem jest utworzenie na podstawie określonych danych wejściowych zbioru elementów o jednakowej wartości. Zbiór ten jest następnie wykorzystywany do optymalizacji rozmieszczenia gruntów na badanym obszarze z punktu widzenia zmniejszenia łącznej długości dróg transportu rolnego. Zasada optymalizacji opiera się na obliczaniu efektów wymian elementów o równej wartości pomiędzy poszczególnymi gospodarstwami, aż do uzyskania rozwiązania najlepszego. Optymalizacja taka może mieć zastosowanie przy próbach automatyzacji wstępnego naboru do kompleksów projektowych. Czynność ta jest jednym z ważniejszych etapów postępowania scaleniowego. ...
W artykule przedstawiono znaczenie scaleń gruntów w rozwoju obszarów wiejskich. Sytuacja na polskiej wsi pogarsza się, szczególnie wobec akcesu naszego kraju do Unii Europejskiej. Wzrasta dysproporcja między obszarami wiejskimi a zurbanizowanymi. Znaczna część infrastruktury wiejskiej ulega wyraźnemu pogorszeniu. Wieś staje się mniej atrakcyjnym miejscem do życia. Szkoły i inne obiekty użyteczności publicznej, a także ośrodki kultury są zaniedbywane. Drogi są w złym stanie, infrastruktura techniczna często zawodzi lub jej brak, a system komunikacji i mediów jest niewystarczający w stosunku do potrzeb mieszkańców. Występuje duże bezrobocie, a migracja ludności wiejskiej do miast powoduje wyraźne obniżenie i starzenie się populacji na terenach wiejskich. Rolnictwo ze zbyt małą liczbą gospodarstw wielkoobszarowych, produkujących na większą skalę i za dużą liczbę gospodarstw za małych (mikrofarm), cierpi na brak gospodarstw rodzinnych, które dzięki swej komercyjności i konkurencyjności odnalazłyby swe miejsce na rynkach dzisiejszej Europy. Aby zaradzić takiej niepokojącej sytuacji na terenach wiejskich, niezbędne są projekty i programy rozwoju obszarów wiejskich. Takie właśnie inicjatywy, które miałyby podnosić poziom życia na wsi muszą odnosić się do poprawy warunków w wielu dziedzinach. Przede wszystkim powinny dotyczyć produkcji rolnej, zatrudnienia, infrastruktury technicznej i społecznej, mieszkalnictwa oraz ochrony zasobów naturalnych. Podniesienie atrakcyjności terenów wiejskich poprzez zintegrowany rozwój poszczególnych sfer życia mieszkańców ...
Temat opracowania dotyczy wybranych aspektów ryzyka gminy w działalności inwestycyjnej realizowanej w drodze partnerstwa publiczno- prywatnego. Zwrócono uwagę na dwa aspekty partnerstwa związane z ryzykiem. Po pierwsze podkreślono, że ta forma współpracy wiąże się z transferem ryzyka gminy na podmiot prywatny. Po drugie wskazano, że w wyniku przystąpienia przez gminę do partnerstwa publiczno- prywatnego powstają nowe obszary ryzyka, dotąd niewystępujące (bez współpracy tego rodzaju) lub przybierające odmienny charakter. Proporcje podziału ryzyka inwestycji komunalnych między partnerów uzależnione są od formy partnerstwa. Wraz z wkraczaniem strony prywatnej w coraz szersze aspekty związane z całym cyklem życia projektu inwestycyjnego, coraz to różne obszary ryzyka zostają przekazane przez podmiot publiczny. I tak w ślad za przekazywaną odpowiedzialnością, transferowane ryzyko dotyczy prac projektowych, budowlanych, związanych z pozyskaniem źródeł finansowania inwestycji i jej modernizacji, jak również świadczeniem usług na podstawie powstałej infrastruktury. Jednocześnie z nawiązaniem tak ścisłej współpracy i włączeniem podmiotu prywatnego w sferę usług publicznych powstaje w gminie nowe ryzyko. Ma ono tę cechę charakterystyczną, że można go w większości uniknąć, dbając o poprawne przeprowadzenie procedur przetargowych i odpowiednie sformułowanie treści kontraktu zawiązującego współpracę w formie partnerstwa publiczno-prywatnego. Należy w szczególności wymienić ryzyko: utraty publicznej kontroli nad przedsięwzięciem, społecznej krytyki obydwu partnerów, wykluczenia z kręgu ...
W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących wielkości oraz redukcji związków azotu i fosforu w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Analizowane oczyszczalnie ścieków to obiekty pracujące na podstawie metody osadu czynnego. Pierwszy obiekt to oczyszczalnia typu Turbojet EP-4 zainstalowana w miejscowości Ibramowice w gminie Pałecznica w województwie małopolskim. Oczyszczalnia obsługuje szkołę podstawową, do której uczęszcza około 100 uczniów oraz dom nauczyciela zamieszany przez 6 osób. Drugi obiekt to oczyszczalnia typu Biocomopact BCT S-12. Przedmiotowa oczyszczalnia wybudowana jest w miejscowości Rajbrot w gminie Lipnica Murowana w województwie małopolskim. Do oczyszczalni dopływają ścieki z zespołu szkół, do którego uczęszcza około 300 uczniów oraz z domu nauczyciela zamieszkanego przez 12 osób. Badaniami objęto okres czteroletni (1999–2003), w którym pobierano próby ścieków surowych oraz oczyszczonych. Wyniki badań jakości ścieków surowych i oczyszczonych poddane zostały analizie statystycznej pozwalającej scharakteryzować wielkość i zmiany stężenia azotu ogólnego oraz fosforanów. W ramach analizy obliczono także częstość względną występowania określonych stężeń związków biogennych w ściekach oczyszczonych oraz scharakteryzowano wielkość redukcji tych wskaźników w procesie oczyszczania. Skład ścieków dopływających do obu oczyszczalni odpowiadał wartościom typowym dla ścieków bytowych, a średnia redukcja wskaźników eutroficznych azotu ogólnego i fosforanów wyniosła średnio dla obu oczyszczalni 63,6% i 51,4%. Średnie wartości stężenia azotu ogólnego i fosforanów w ...
W opracowaniu przedstawiono wyniki badań fizykochemicznych ścieków w latach 2002–2004 w oczyszczalni typu SBR w miejscowości Sterkowiec-Zajazie w powiecie brzeskim, w województwie małopolskim. Oczyszczalnia ścieków została oddana do użytku w roku 2001, a koszt jej budowy wyniósł 3,7 mln PLN. Projektowana przepustowość oczyszczani wynosi Qśr.d.=600 m3∙d-1, natomiast w trakcie prowadzonych badań do oczyszczalni dopływało około 150 m3∙d-1, z czego około 8% ścieków dowożonych było z wybieralnych dołów gnilnych (szamb). Badania dotyczyły następujących wskaźników zanieczyszczeń: BZT5, ChZT i zawiesina ogólna z grupy podstawowej oraz azot amonowy i fosfor ogólny z grupy eutroficznej. Średnia wartość BZT5 ścieków surowych w okresie badań wyniosła 401,1 mgO2∙dm-3, natomiast oczyszczonych 15,23 mgO2∙dm-3. Średnia wielkość ChZT wyniosła dla ścieków surowych 660,74 mgO2∙dm-3, a dla ścieków oczyszczonych 75,43 mgO2∙dm-3. Średnia wielkość zawiesiny ogólnej wyniosła dla ścieków surowych 207,51 mg∙dm-3, a w ściekach oczyszczonych 22,17 mg∙dm-3. Średnia wartość azotu amonowego w ściekach surowych wyniosła 161,34 mgNNH4∙dm-3, a w ściekach oczyszczonych 3,84 mgNNH4∙dm-3. Dla fosforu ogólnego wartość średnia w ściekach surowych wyniosła 19,71 mgPO4∙dm-3, a w ściekach oczyszczonych 4,67 mgPO4∙dm-3. Redukcja wskaźników zarówno z grupy podstawowej, jak i eutroficznej była na wysokim poziomie i wyniosła średnio 96% dla BZT5, dla ChZT 85%, dla zawiesiny ogólnej 88%, azotu amonowego 96% i ...
Mapy są integralnymi komponentami w badaniach gleboznawczych. Wizualna prezentacja przestrzennego i czasowego rozkładu zjawisk często dostarcza szczegółów do procesu (-ów) generowanego zjawiska. W pracy przedstawiono procedurę generowania i redagowania komputerowych map glebowych, stanowiących obrazy najbardziej przetworzonych interpretacyjnie wyników badań gleboznawczych. Jako przykłady pokazano dwa fragmenty map: – mapę głębokości występowania gliny w glebach Stacji Doświadczalnej ATR w Mochełku, – mapę całkowitej zawartość Cd w powierzchniowych poziomach gleb aglomeracji bydgoskiej. Do opracowania map wykorzystano komputer PC oraz szeroko dostępne programy: Microsoft Excel, MicroStation, Corel Draw i Surfer 7.0. Programy te pozwoliły między innymi na przygotowanie danych wejściowych, wprowadzenie danych graficznych, przedstawienie w formie graficznej punktowych i dwuwymiarowych danych gleboznawczych, edycję graficzną w wielu warstwach informacyjnych i wizualizację tych warstw w dowolnej konfiguracji i skali, zarówno na monitorze, jak i na urządzeniu drukującym. Do numerycznego kreślenia map powierzchni glebowych wykorzystano metodę interpolacji na podstawie nieregularnie rozmieszczonych danych. Zaletą zastosowanej procedury jest jej duża uniwersalność, szybkość wykonania, łatwość modyfikacji, aktualizacji i dalszego przetwarzania elementów graficznych, nieograniczona dowolność konfigurowania warstw informacyjnych oraz niski koszt jej wdrożenia. ...
Artykuł dotyczy określenia energochłonności czterech podstawowych grup w chowie trzody chlewnej. W wyniku pomiarów eksploatacyjnych oraz analiz teoretycznych uzyskano jednostkowe zużycie energii w odniesieniu do poszczególnych czynności wykonywanych w ramach produkcyjnego cyklu technologicznego. Opracowano proste zależności matematyczne, określające zależność jednostkowego zużycia energii od normatywnych bądź zalecanych wartości eksploatacyjnych dla danej grupy trzody chlewnej. Dokonano również oceny wzajemnych zależności jednostkowego zużycia energii w poszczególnych grupach zabiegów roboczych. ...
W pracy porównano wpływ trzech różnych systemów nawadniania (deszczowania, mikrozraszania i nawadniania kroplowego) na produkcję jednorocznych sadzonek brzozy brodawkowatej z udziałem zabiegu zoomelioracji, który polegał na wprowadzeniu do gleby szkółki żywego edafonu wraz z materią organiczną gleby leśnej. Ścisłe dwuletnie (2003–2004) badania polowe przeprowadzono w szkółce leśnej Nadleśnictwa Bydgoszcz w Białych Błotach na glebie rdzawej właściwej wytworzonej z piasku luźnego. Doświadczenie założono jako jednoczynnikowe, metodą losowanych bloków, w czterech powtórzeniach. Testowane systemy nawodnień ciśnieniowych zwiększyły w sposób udowodniony statystycznie wysokość i średnicę siewek brzozy. Uzyskane dzięki nawadnianiu zwiększenie wysokości siewek brzozy wynosiło od 76 do 100%, natomiast średnica siewek wzrastała wskutek nawodnień w granicach od 67 do 84%. Najniższe względne przyrosty badanych cech biometrycznych siewek stwierdzono w warunkach nawadniania kroplowego. Z drugiej jednak strony, ten system nawodnieniowy cechował się – w porównaniu z mikrozraszaniem i deszczowaniem – najbardziej oszczędnym zużyciem wody. Biorąc pod uwagę oba badane parametry siły wzrostu siewek, najkorzystniejszym okazało się mikrozraszanie. Ta metoda zapewniała jednocześnie nieco niższe – w porównaniu z deszczowaniem – sezonowe dawki nawodnieniowe. Zabieg zoomelioracji, w połączeniu z mikronawodnieniami, wpłynął na wielokrotny wzrost liczebności i liczby gatunków saprofagicznych mechowców oraz ich dominację w zgrupowaniach roztoczy, co jest typowe dla gleb leśnych. Na stanowisku z ...
W ramach prezentowanego tematu badawczego podjęto problem wskazania uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju górskich obszarów wiejskich Polski. Badania przeprowadzono z uwzględnieniem podziału administracyjnego, stąd najmniejszą jednostką badawczą była gmina. Przedmiotem opracowania uczyniono wszystkie gminy stanowiące w Polsce obszary górskie o niekorzystnych warunkach gospodarowania (określanych jako ONW górskie, w sumie 50 gmin w czterech województwach: dolnośląskim, małopolskim, podkarpackim i śląskim). Analizie wskaźnikowej poddano wyłącznie obszary wiejskie. Dane prezentowane przez dobrane cechy pochodzą z różnych źródeł, w tym w szczególności są to dane Głównego Urzędu Statystycznego (za rok 2003) oraz dane spisu powszechnego (za rok 2002). Nadto wykorzystano informacje uzyskane drogą ankietową od gmin stanowiących przedmiot analizy. Realizację badań oparto na autorskiej metodzie, wykorzystującej syntetyczny miernik turystycznego rozwoju obszaru (SMUTRO). Możliwości wykorzystania autorskiego miernika przedstawiono na przykładzie gminy Stronie Śląskie, prezentując w kolejności poszczególne uwarunkowania. W zakresie analizy uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju analizowanego obszaru, przyjęto cztery główne obszary uwarunkowań: infrastrukturalne, gospodarcze, środowiska i społeczne. Obszary te wyodrębniono z uwagi na ich rolę w sferze konsumpcji turystycznej. W ramach wskazanych obszarów wyodrębniono również obszary uwarunkowań cząstkowych, a następnie dla każdego z nich ustalono cechy wpływające na poziom analizowanych uwarunkowań. Prezentowane badania stanowią jedynie część kompleksowych badań, przeprowadzonych w latach 2004/2005 przez autorkę, a ich ...
Autorzy przybliżają i opisują problemy badania stopnia zanieczyszczania powietrza. Wyodrębniając metody bezpośrednie i pośrednie określania koncentracji substancji szkodliwych w powietrzu, skupiają się metodach pośrednich, które wykorzystują metody matematyczne rozprzestrzeniania i transformacji zanieczyszczeń. Przy ich pomocy można również określić prognozy spodziewanych stanów oraz symulować stany ex post przy dokumentowaniu imisji w przyszłości. Najważniejszym problemem jest wybór odpowiedniego modelu dla danego zadania oraz reprezantycyjności danych wyjściowych. Autorzy wymieniają stosowane modele w badaniach europejskich, dyskutując ich zastosowanie w badaniach w Bratysławie. ...
Na potencjał gospodarczy gmin składają się przede wszystkim: aktywność zawodowa mieszkańców i poziom ich dochodów, lokalny rynek pracy, poziom i rodzaj przedsiębiorczości, jak również stan środowiska naturalnego. Potencjał gospodarczy decyduje o rozwoju ekonomicznym gminy czy regionu, warunkuje przemiany gospodarcze dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Odpowiedni potencjał gospodarczy wpływa na podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepszą sytuację socjalną, większe bezpieczeństwo publiczne. W artykule poddano ocenie potencjał gospodarczy gmin leżących na pograniczu polsko-czeskim i polsko-słowackim. Diagnozie poddano potencjał gospodarczy 70 gmin leżących wzdłuż południowej granicy Polski w województwach: dolnośląskim, opolskim, śląskim, małopolskim, i podkarpackim. Zbiór stanowiły 47 gminy leżące przy granicy z Czechami i 23 gminy na granicy polsko-słowackiej. W przeważającej liczbie są to gminy górskie lub ze specyficznymi utrudnieniami, zaliczone do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania ONW. Jedną z szans rozwoju tych obszarów jest wykorzystanie ich położenia geopolitycznego, nawiązanie współpracy międzyregionalnej z gminami sąsiadujących państw o podobnych walorach dziedzictwa przyrodniczego, kulturowego i potencjale gospodarczym. Granica państwa nie musi oznaczać granicy dobrze rozwijającego się regionu. Ale, by dana gmina była atrakcyjnym partnerem dla pozostałych, musi oferować określony poziom ...
Zgodnie z wymogami Prawa energetycznego na szczeblu gminnym, powinny być zbilansowane potrzeby energetyczne gminy i istniejące możliwości zaopatrzenia w ciepło i elektryczność. Gmina Serock jest gminą wiejską, nie posiada scentralizowanych systemów ogrzewania i nie przewiduje się realizacji takich systemów. W 2004 roku w gminie Serock zamieszkiwało 10 193 osoby. W mieście było użytkowanych 1050 mieszkań, a na wsi 2500. W gminie wiejskiej Serock na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej wykorzystywany jest głównie gaz ziemny, na drugim miejscu znalazły się stałe paliwa kopalne; węgiel i pochodne. W mieście było ogrzewanych gazem 474 gospodarstw domowych a na wsi 717. Wynika z tego, że w mieście było ogrzewanych 576, a na wsi 1783 gospodarstw domowych innymi nośnikami energii. Do ogrzania 1m2 powierzchni mieszkalnej (badania własne) potrzebne jest 0,7GJ energii. Odpowiadająca tym potrzebom energetycznym moc cieplna wynosi 0,1kW. Suma zapotrzebowania na energię cieplną w aktualnym stanie w gminie Serock wynosi ogółem 343 408GJ/a, co odpowiada ok. 49,05 MW mocy zainstalowanej dla typowego sezonu grzewczego. Całkowita ilość zużywanego węgla w gminie wynosi 5897,5t. Ponadto na terenie gminy jest zużywane drewno opałowe w ilości 1600 m3. Wskaźniki emisji gazów do atmosfery pochodzące ze spalania różnego rodzaju paliw w gminie Serock kształtują się następująco: CO2 ...
