Etnografia agrarna zajmowała się dotychczas badaniem przede wszystkim przyrodniczych, historycznych, regionalno-etnicznych, społeczno-ekonomicznych oraz technologicznych aspektów rozwoju rolnictwa w Słowacji. Bezpośrednie polityczne uwarunkowania tych procesów często ze zrozumiałych powodów traktowała marginalnie. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym rośnie jednak wpływ decyzji politycznych na rozwój rolnictwa oraz na ludzi związanych z produkcją rolniczą. Państwo (jego polityczne i rządzące elity) wykazuje tendencję do łączenia przestrzeni społecznej i regulowania jej funkcji. Tendencja ta osiągnęła swoją najwyższą formę w drugiej połowie XX wieku podczas kolektywizacji i dekolektywizacji rolnictwa.Pierwsza połowa XX wieku oznaczała dla słowackiej wsi ciągłość kulturową. Podstawową przestrzeń społeczną tworzyła patriarchalna rodzina chłopska oraz wiejska wspólnota. Strategie życiowe pojedynczych osób oraz ich rodzin, świat wartości, jak też poziom kultury agrarnej powstawały na bazie wzorców kulturowych z okresu poprzedzającego industrializację. Druga połowa XX wieku przyniosła dla słowackiej wsi dwie przerwy w ciągłości rozwoju: pierwszą była kolektywizacja w latach 50., drugą dekolektywizacja w latach 90. Ponieważ obydwa procesy były sterowane politycznie, odbiły się na jakości życia wsi słowackiej oraz strategiach życiowych ludzi związanych z produkcją rolniczą. Autor opracowania stara się uchwycić społeczne i kulturowe konteksty tych procesów i zarysować prognozę rozwoju słowackiego kompleksu agrarnego. ...
Dla efektywnej realizacji Narodowego Planu Rozwoju (NPR) i realizacji strategii równoważenia regionalnych potrzeb wsi i rolnictwa, niezbędny jest rozwój badań i wdrożeń dotyczących przemian w infrastrukturze i wielofunkcyjności obszarów wiejskich. Trzeba aktualizować i opracowywać nowe, możliwie proste, metodyki i metody porównań poziomych i pionowych pomiędzy badanymi obiektami przestrzennymi, tj. sołectwami, gminami czy rejonami (powiatami) w wybranym regionie (województwie) czy makroregionie kraju. Zaproponowano przeprowadzać oceny porównawcze z podziałem na:─ charakterystyki badanych obiektów (np. gmin),─ ich rozwoju infrastrukturalnego,─ wielofunkcyjność badanego obszaru wiejskiego.Charakteryzowanie badanych obiektów (gmin) proponuje się poprzez oszacowanie przynajmniej 10 czynników dotyczących powierzchni (ogólna, leśna, UR, TUZ i jakości gleb) oraz mieszkańców i ich gospodarstw domowych związanych i niezwiązanych z gospodarstwami rolniczymi. Dotychczasowy rozwój poziomu infrastrukturalnego technicznej gminy da się określić 10 czynnikami, których parametry można oszacować liczbami procentowymi (%) w stosunku do liczby gospodarstw domowych w gminie. Charakteryzowanie wielofunkcyjności gminy można by ustalać wg miejsc i struktury zatrudnienia czy źródeł utrzymania mieszkańców. Zaproponowano uwzględnianie 15 źródeł utrzymania „etatów" pracowniczych i 20 czynników oceny stopnia wielofunkcyjności gminy. Niezbędne dane wejściowe do ocen poziomu infrastruktury technicznej i wielofunkcyjności gmina można uzyskać z materiałów Narodowych Spisów Powszechnych (NBP) i Powszechnych Spisów Rolnych (PSR) z 1996 i 2002 r. oraz z aktualnych danych statystycznych gromadzonych w samorządach ...
Zaprezentowano niektóre wyniki analiz i studiów prognostycznych IBMER w zakresie kształtowania się zrównoważonej produkcji rolniczej integrowanej z wielofunkcyjnym rozwojem wsi i ochroną środowiska obszarów wiejskich. Na zmniejszającej się powierzchni użytków rolnych (UR) musimy intensyfikować dobrą jakościowo produkcję roślinną i zwierzęcą, przy zmieniającej się strukturze nakładów materiałowo-energetycznych i usług produkcyjnych tak, aby przyszłemu pokoleniu przekazywać środowisko rolnicze i wiejskie w ekologicznej kondycji lepszej od dotychczasowego. Zmiany ilościowe i substytucyjne w nakładach pracy żywej, nakładach materiałowych i inwestycyjnych oraz w nakładach bezpośrednich nośników energii w rolnictwie i jego infrastrukturze wpływają nie tylko na poziom jednostkowych kosztów produkcji rolniczych surowców żywnościowych, ale wpływają także na postępy w zakresie wielofunkcyjności wsi i tempa realizacji regionalnych programów rolnośrodowiskowych. Stosując zaktualizowaną w IBMER metodologię badań dotychczasowego stanu i szacunków prognostycznych w zakresie ponoszonych skumulowanych nakładów materiałowo – energetycznych liczonych metodą rachunku ciągnionego, stwierdzamy, że: – jednostkowa energochłonność produkcji rolniczej liczona liczbą jednostek energetycznych (MJ) na umowną rolniczą jednostkę zbożową (JZ) systematycznie obniża się i będzie ulegać dalszemu zmniejszaniu dzięki racjonalizacji zatrudnienia i stosowania agrochemikaliów, wykorzystywania środków trwałych i ograniczaniu dotychczasowego zużycia paliw stałych (głównie węgla),- efektywność energetyczna (JZ / MJ) zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej jest nadal ujemna, co jest przyczyną słabego rozwoju energetycznego wykorzystywania ...
Przedstawiono niektóre wyniki badań i studiów prognostycznych IBMER nad kształtowaniem się przyszłościowego modelu rolnictwa i techniki (inżynierii) rolniczej zachodzących pod wpływem realizacji wspólnej polityki rolnej i proekologicznego oddziaływania na wielofunkcyjny rozwój wsi i obszarów wiejskich. Zapoczątkowany proces technologiczny modernizacji rozwojowych gospodarstw rodzinnych i farmerskich wiąże się z propagowanym przechodzeniem od tradycyjnych i intensywnych systemów produkcji rolniczej do systemu rolnictwa zrównoważonego, ekologicznego i precyzyjnego. Stwierdzono systematyczne oddziaływanie postępu naukowo-technicznego na efektywność produkcji roślinnej i zwierzęcej w ciągle zmniejszającej się liczbie towarowych gospodarstw rodzinnych. Dalszy postęp technologiczny, zmniejszanie się skumulowanej energochłonności i jednostkowych kosztów produkcji rolniczej będzie stymulować utrzymywanie się około 400 tys. rozwojowych gospodarstw i grup producentów rolnych zdolnych do konkurowania na rynkach żywnościowych. Stwierdzono też, że w zakresie równoważenia produkcji rolniczej, integrowanej z wielofunkcyjnym rozwojem wsi, poszanowania energii i ochroną środowiska obszarów wiejskich, nauka i technika rolnicza ma coraz poważniejsze zadania. Trzeba między innymi przesądzać i godzić interesy producentów rolnych i żywnościowych z ekologicznymi wymaganiami ochrony gleby, wody, powietrza, lasów i innych. Należy przesądzać czy można całkowicie rezygnować ze stosowania agrochemikaliów przy założonej na wiele lat produkcji żywności ekologicznej. Warto też bardziej obiektywnie oceniać substytucję różnych rodzajów energii, a w tym wymaganym wykorzystaniem energii z zasobów odnawialnych. Niezbędne są więc ...
Przedstawiono niektóre wyniki studiów własnych oraz badań terenowych i modelowych IBMER dotyczących przechodzenia gospodarstw rolnych od ekstensywnych i intensywnych konwencjonalnych systemów organizacyjnych działalności produkcyjnej do zrównoważonych systemów produkcji rolniczej integrowanych ze środowiskiem obszarów wiejskich. Taka ewolucyjna restrukturyzacja będzie obejmować prawie wszystkie towarowe gospodarstwa rolnicze objęte zobowiązaniami wynikającymi z dyrektyw Unii Europejskiej (UE) i wymagań realizacyjnych Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Głównym celem organizacyjnej, technologicznej i ekologicznej przemian w działalności rozwojowych gospodarstw rolniczych jest i będzie pozyskiwanie coraz bardziej bezpiecznych (zdrowych) surowców i przetworów żywnościowych w warunkach coraz lepszego poszanowania energii i środowiska na obszarach wiejskich. Krytycznie oceniono rozwój rolniczej produkcji ekologicznej metodami organicznymi, czyli bez użycia wszelkich agrochemikaliów. Wskazywano na potrzebę praktycznego wykorzystywania zdobyczy postępu chemizacyjnego i biologicznego, a w tym organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO). Zalecano rozwijanie metodami informacyjnymi precyzyjnej produkcji zrównoważonej i ekologicznej przy wykorzystywaniu nowoczesnych środków technicznych nowych generacji. Dokonano oceny dotychczasowych standardów i sposobów kontroli wprowadzania na rynek bezpiecznej żywności. Stwierdzono, że nie wszystkie stosowane parametry certyfikacyjne produktów i przetworów rolniczych oraz parametry ochrony przed skażeniem gleby, wody, powietrza, roślin i zwierząt wynikają z aktualnie prowadzonych badań podstawowych i rozwojowych. Postulowano rozwijanie interdyscyplinarnych badań rozwojowych dotyczących żywienia i żywności oraz badań i wdrożeń nowych technik i technologii pozyskiwania ...
Zaprezentowano wyniki studiów prognostycznych autora w zakresie nie-zbędnego rozwoju infrastruktury rolniczej, na tle przewidywanego kształtowania się przyszłościowego modelu rolnictwa i jego obsługi do 2030 r. Poziom infra-struktury rolniczej musi być zintegrowany z poziomem infrastruktury obszarów wiejskich powiązanej z całą infrastrukturą kraju. Infrastruktura ta powinna spełniać wymagania wynikające z aktualnego postępu naukowo-technicznego oraz z przyszłościowych potrzeb ludności rolniczej i wiejskiej. Rozwój infrastruktury rolniczej będzie przynosić wymierne efekty produkcyjne, energetyczne, ekono-miczne, ekologiczne, socjalne i społeczne. Uznano, że najtrudniejsze w realizacji, a równocześnie najpotrzebniejsze będą inwestycje infrastrukturalne w zakresie gospodarki wodnej w kraju, na obszarach wiejskich i w rolnictwie. Kolejno ważne są i będą inwestycje związane z kanalizacją i sanitacją wsi, inwestycje drogowe i energetyczne oraz inwestycje związane z obrotem towarowym, usługowym, doradztwem i informatyzacją. Coraz większego znaczenia nabiera modernizacja i rozwój infrastruktury we-wnętrznej towarowych gospodarstw rolnych. Niezbędne nakłady na infrastrukturę wewnętrzną oraz rozwój infrastruktury lokalnej będą pochodzić w znacznej części z dopłat, dotacji i kredytów ze środków pomocowych Unii Europejskiej (UE) oraz dotacji budżetu centralnego i budżetów samorządowych. Duże znaczenie mają środki UE przekazywane w ramach realiza-cji programów rozwoju obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, rozwoju wo-jewództw wschodnich i innych. Należy podejmować starania, aby programy pomocowe UE działały także po 2013 ...
Przedstawiono niektóre wyniki badań i prognoz dotyczących kierunków za-chodzących przemian organizacyjno-technicznych w rolnictwie i jego infrastruktu-rze.Głównym celem przemian w przedsiębiorstwach rolniczych będzie pozy-skiwanie coraz bardziej bezpiecznych (zdrowych) surowców i przetworów żywno-ściowych w warunkach coraz lepszego poszanowania energii i środowiska na obszarach wiejskich. Poszanowanie energii oznacza zmniejszenie jednostkowych nakładów materiałowo-energetycznych i pracy żywej, a więc zmniejszanie kosztów własnych produktów dostarczanych na rynek po cenach satysfakcjonujących za-równo ich producentów i konsumentów.Konkurencyjna walka na rynkach żywnościowych zmniejsza i będzie nadal zmniejszać liczbę naszych towarowych gospodarstw rolniczych. W perspektywie 15-20 lat będzie ich około 300 tys. i one będą dostarczać do przetwórstwa lub bezpośrednio na rynek prawie całą towarową produkcję rolniczą.Wszystkie towarowe gospodarstwa rodzinne będą musiały modernizować i rozwijać swoją produkcję na podstawie opracowanego projektu urządzenia, zme-chanizowania i doinwestowania (biznes plan). Każde gospodarstwo będzie mogło ocenić potrzeby i możliwości finansowe w zakresie dostosowywania się do wyma-gań stawianych przyszłościowym rolniczym przedsiębiorstwom rodzinnym.W opracowaniu przedstawiono metodykę modernizowania gospodarstw metodą kart technologicznych i sposób oceny możliwości inwestycyjnych unowo-cześnionego gospodarstwa. Zaprezentowano także podjęte i realizowane zbiorowo badania rozwojowe w wybranych 50 gospodarstwach rodzinnych zlokalizowanych w różnych regionach kraju. ...
W wybranych małopolskich gospodarstwach rolniczych określono wpływ warunków wykonywania przewozów oraz ich organizacji pracy na jednostkowe koszty przewozów. Stwierdzono, iż obniżenie kosztów przewozu wynika ze wzro-stu ładowności, jej wykorzystania oraz zwiększenia wydajności prac ładunkowych, szczególnie załadunku. Na wysokie koszty przewozu wpływa istotnie znaczna liczba czynników, są to warunki wykonywania przewozów jak i organizacja pracy środka ( struktura czasu pracy, mechanizacja prac ładunkowych, itp.)
...
Zaprezentowano prognozę społeczno-ekonomicznych przemian w gospo-darstwach rolniczych i w równoważonym rolnictwie do 2030 r., na tle niezbędnych przemian energetycznych i ekologicznych zachodzących na wsi i w całej Polsce.Do określenia kierunków przemian na wsi i w rolnictwie wykorzystano wy-niki Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. (PSR'10) i wstępne wyniki Narodo-wego Spisu Powszechnego GUS z 2011 r. Prognozowano, że około 2030r. na ob-szarach wiejskich zamieszkiwać będzie 39% ludności Polski, prowadząc 33,0% samodzielnych gospodarstw domowych. Ludność rolnicza w gospodarstwach po-wyżej 1,0 ha UR będzie stanowiła 13,3% ludności wiejskiej i 5,2% ludności całego kraju. Produkcyjnych gospodarstw (przedsiębiorstw) rolniczych bedzie około 530 tys. i będą one dostarczać na rynek prawie całą towarową produkcję surowców żywnościowych. Wprowadzenie produkcji zrównoważonej i nowych technologii opartych na nowych agregatach maszynowych, zmniejszy jednostkowe nakłady pracy i energii, przyczyniając się równocześnie do poprawy ekologicznych wyma-gań dotyczących ochrony gleby, wody, powietrza, roślin, zwierząt i ludzi na obsza-rach wiejskich. Rolnictwo będzie zmniejszać emisję do atmosfery metanu (CH4) i dwutlenku węgla (CO2) między innymi poprzez wzrost wykorzystywania odnawial-nych zasobów energii (OZE). Krytycznie i z rezerwą należy odnosić się do energe-tycznego spalania słomy, ziarna, drewna i innych rodzajów nieprzetworzonej lub przetworzonej biomasy (np. biopaliw).Opracowana prognoza ITP pozwala na wnioskowanie odnośnie dalszej re-alizacji polityki agrarnej i ...
Celem opracowania jest przedstawienie szachownicy gruntów rolnych jako czynnika, który ogranicza możliwości użytkowania ziemi rolniczej. W artykule przeanalizowano literaturę krajową i zagraniczną wyznaczając występujące ograni-czenia i korzyści związane z fragmentacja obszarów wiejskich. Zaobserwowano, iż w analizach krajowych problematyka ta jest postrzegana głównie jako szczególne ograniczenie w wykorzystaniu potencjału rolnego. W literaturze światowej pro-blematyka ta przedstawia także korzyści związane z fragmentacją obszaru wiej-skiego. Do badań wykorzystano metodę analizy piśmiennictwa. Jej istota polega na wykazaniu oryginalności i nowego podejścia do problemu. ...
W Polsce produkcja rolna prowadzona jest na prawie 60% powierzchni kra-ju. Znaczna część tej działalności ma miejsce na terenach objętych różnymi formami ochrony lub wykazującymi niekorzystne warunki dla produkcji rolniczej. Stwarza to szereg ograniczeń dla intensyfikacji rolnictwa. Ograniczenia te posiadają różny charakter i różny stopień „dolegliwości" dla rolnika. Ponadto bardzo często utrudnienia różnego typu nakładają się w danym obszarze. Celem pracy było przedstawienie przestrzennego rozkładu tych ograniczeń przy zastosowaniu narzędzi GIS. Analiza wykazała, że najtrudniejsze warunki gospodarowania (ponad 80% gruntów rolnych województwa leży w obszarach o utrudnionej produkcji rolnej) napotyka rolnictwo w województwie podkarpackim, lubelskim oraz w małopolskim. Najmniej niekorzystne warunki, około 53% powierzchni gruntów rolnych w obszarach o utrudnionej produkcji rolnej, są w województwie kujawsko-pomorskim. ...
W pracy przedstawiono analizę występowania klęsk żywiołowych na terenie województwa opolskiego w latach 2008-2010. Dane zostały uzyskane z protokołów strat gmin i miast, które powstały w wyniku ogłoszenia klęski i/lub niekorzystnych warunków atmosferycznych. Na podstawie tych informacji dokonano analizy skali tego zjawiska. Przy wykorzystaniu testu statystycznego chi-kwadrat dokonano porównania w zakresie liczby gospodarstw objętych klęską, wielkości strat w zł i stopnia zniszczeń w % oraz liczby gospodarstw ubiegających się o kredyt w okresie trzech lat. Dane dotyczące częstości występowania klęsk żywiołowych i niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w poszczególnych gminach przedstawiono na mapie województwa opolskiego. Przeprowadzone analizy i porównania statystyczne ukazują kwestię coraz częstszego występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i określają obszary, które szczególnie ucierpiały w latach 2008-2010. Analiza częstości występowania tych zjawisk w latach 2008-2010 zobrazowana na mapie wskazuje obszary szczególnie dotknięte oraz gminy, gdzie zniszczenia w rolnictwie występowały rzadziej. Można zatem wyodrębnić obszar północny i północno zachodni naszego regionu jako najbardziej narażony na straty spowodowane niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi i/lub klęskami żywiołowymi oraz część południową województwa, gdzie skala tych zjawisk jest mniejsza. ...
W pracy przedstawiono wyniki analiz działalności gospodarczej i inwestycyjnej w 53 wybranych gospodarstwach rodzinnych w 2009 i 2010 r. Zebrane wyniki porównano z odpowiednimi danymi jakie przewiduje się w projektach modernizacji tych gospodarstw do 2015 r.Celem przeprowadzonych analiz było określenie potrzeb i możliwości inwestycyjnych badanych gospodarstw oraz poszukiwanie metody oceny działalności inwestycyjnej określonego gospodarstwa rodzinnego.W latach 2009-2012 badano gospodarstwa o powierzchni od 8 do 150 ha UR (użytków rolnych).Średnia powierzchnia badanych obiektów wynosiła w 2009 r. 44,23 ha UR, w 2010 r. 45,88 ha UR, a w 2015 r. będzie wynosić 49,49 haUR, czyli wzrośnie o 11,9%.Stwierdzono, że wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstwa maleją odtworzeniowe (amortyzacja) potrzeby inwestycyjne, a wzrastają możliwości rozwojowej działalności inwestycyjnej. Szacowano także potencjalne możliwości inwestycyjne gospodarstw doliczając do poniesionych nakładów inwestycyjnych różnicę między rzeczywistymi dochodami rodziny a dochodami porównywalnymi z dochodami rodzin pozarolniczych.W 2009 r. średnie jednostkowe inwestycyjne potrzeby odtworzeniowe wynosiły 1140 zł·ha-1UR, poniesione nakłady (wydatki) inwestycyjne wynosiły 1930 zł·ha-1UR a potencjalne możliwości inwestycyjne oszacowano na 3391 zł·ha-1UR.Odpowiednio, w 2010 r. średnie jednostkowe potrzeby inwestycyjne wynosiły 1106 zł·ha-1UR, a poniesione nakłady inwestycyjne wyniosły 1687 zł·ha-1UR, a potencjalne możliwości inwestycyjne 3592 zł·ha-1UR. Średnio badane obiekty ponoszą więc większe nakłady inwestycyjne w stosunku do potrzeb odtworzeniowych (amortyzacja) ...
