Wielkopolski Park Narodowy jest położony w środkowej części dorzecza Warty, w centralnej części Wielkopolski, blisko Poznania. Obszar parku jest położony w zachodniej części Wielkopolsko- Mazowieckiego regionu klimatycznego. Krajobraz naturalny jest typu polodowcowego plejstoceńskiej i holoceńskiej budowy. Sosna zwyczajna (Pinus silvestris) jest gatunkiem panującym, ale także obecne są tam: dąb (Quercus robur), brzoza (Betula pendula), olsza (Alnus glutinosa) i buk (Fagus silvatica). Dominujące siedliska to: las świeży, las mieszany świeży i bór mieszany świeży. W pracy prezentowana jest oryginalna metoda oceny wskaźnika potencjalnych zdolności retencyjnych dla Wielkopolskiego Parku Narodowego. Idea metody jest następująca – dla każdego elementarnego obszaru (kwadratowy raster o boku 0,5 km) oddzielnie jest wyznaczany wskaźnik potencjalnych zdolności retencyjnych. Na ten wskaźnik wpływa 8 parametrów: spadek terenu, miąższość gleby, współczynnik filtracji gleby, odległość od sieci cieków, odległość od wód stojących, dominujące siedlisko, gatunek panujący w drzewostanach i klasa wieku drzewostanów. Następny krok w toku obliczeń to podzielenie zakresu zmian 8 wyżej wymieniony parametrów na 3 klasy odpowiadające „małym” – kod „1”, „średnim” – kod „2” i „dużym” – kod „3” potencjalnym zdolnościom retencyjnym. Po zsumowaniu tych kodów dla każdego rastra i zredukowaniu sum do przedziału 1–3 otrzymujemy przestrzenny rozkład wskaźnika potencjalnych zdolności retencyjnych. Potencjalna zdolność retencyjna dla Wielkopolskiego Parku ...
Badania terenowe prowadzono w małej zlewni leśnej znajdującej się na Pojezierzu Krajeńskim, na terenie Nadleśnictwa Lipka w leśnictwie Biskupice. Powierzchnia zlewni wynosi 182 ha, z czego 95% to tereny leśne, pozostałe 5% stanowią grunty orne i łąki. Pomiary terenowe obejmowały ciągła rejestracje stanów wody w cieku na przelewie Thomsona i cotygodniowe pomiary stanów wody gruntowej w dziesięciu studzienkach. W trakcie badan dokonano zabudowy cieku poprzez wybudowanie na nim sześciu urządzeń piętrzących – zastawek stałych. Zestawione sumy opadów oraz wskaźniki odpływów obliczono na podstawie bezpośrednich pomiarów. Ewapotranspiracje dobowa obliczono według metody Konstantinowa, a następnie obliczono jej sumy miesięczne i roczne. Zmianę retencji obliczono na podstawie pomiarów stanów wód gruntowych, zakładając 34% porowatość gleby w strefie wahania się wód gruntowych. Rok hydrologiczny 2004/2005 należy do lat przeciętnych pod względem sumy rocznej opadów atmosferycznych oraz średniej rocznej temperatury powietrza, które to wartości znajdują się w odpowiednich przedziałach 90–110% wartości średnich dla wielolecia. Współczynnik odpływu rocznego z badanej zlewni wynosi 0,330. Potwierdza to zasadność zabudowy badanego cieku w celu utworzenia tzw. małej retencji. Nie stwierdzono jednak wyraźnego wpływu zabudowy cieku na składniki bilansu wodnego zlewni. Nie stwierdzono wyraźnego wpływu zabudowy cieku na wahania sie lustra wody gruntowej w najpłytszych studzienkach położonych najbliżej cieku. Wahania ...
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie wyników kilkuletnich kompleksowych badań terenowych (hydrologicznych, chemicznych i geotechnicznych) na obszarach mokradłowych Leśnego Kompleksu Promocyjnego (LKP) Lasy Rychtalskie w celu charakterystyki stanu obecnego, prognozy zmian oraz wskazania zagrożeń stabilności tych obszarów. Leśne Kompleksy Promocyjne są obszarami funkcjonalnymi w szczególności o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. LKP „Lasy Rychtalskie” swoją nazwę przyjął od lasów położonych na terenie obrębu Rychtal Nadleśnictwa Syców. Lasy tego obrębu słyną z ekotypu sosny zwyczajnej, o niepowtarzalnych walorach genetycznych, potwierdzonych w badaniach naukowych. Badania terenowe prowadzono na terenach mokradłowych LKP Lasy Rychtalskie. Do badań szczegółowych wybrano 3 powierzchnie doświadczalne, mikrozlewnie oraz 6 transektów poprzecznych do dróg leśnych położonych albo w ramach ww. zlewni, albo w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Wytypowane mikrozlewnie są tak usytuowane, iż leża w całości na terenach mokradłowych. Na powierzchniach doświadczalnych zainstalowano 51 studzienek do pomiarów wód gruntowych oraz 3 przelewy Thomsona na ciekach. Ze wszystkich odwiertów pobrano próbki gleb do standardowych badan laboratoryjnych własności mechanicznych, fizycznych i chemicznych oraz fizyko-wodnych. Obszary mokradłowe w tym kompleksie charakteryzują się bardzo dużymi zdolnościami retencyjnymi. Odpływ roczny jest stosunkowo niewielki, ok. 4% sumy opadów rocznych i występuje tylko w półroczu zimowym i w maju. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że model Nasha ...
The field investigations were carried out in a small forest catchment situated in the area of the Krajeńskie Lakeland, in the Lipka Forest District, the Biskupice Forest Range. The catchment covers the area of 182 ha; 95% is covered by forests and 5% by arable land and meadows. Field measurements comprised continuous recording of water level at the Thompson’s weir and weekly measurements of groundwater levels in ten wells. Construction development was introduced in the area of the watercourse during the conducted research: six damming devices (installations) constant weirs - were constructed there. The annual outflow coefficient from the catchment equals to 0.330. It confirms the necessity of developing the discussed watercourse in order to create the so-called small retention. However, no significant influence was found of the development on the water balance components of the catchment. The influence of the watercourse bank development can be clearly described by conducting an analysis of direct runoff. 14 recorded large floods were subject to analysis; 6 prior to the development and 8 following it. Each of the waves was described by applying Nash’s conceptual model. A constant number of 2 reservoirs in a cascade was assumed. Means of time-constants for high water ...
Badania terenowe prowadzono w małej zlewni leśnej znajdującej się na Pojezierzu Krajeńskim, na terenie Nadleśnictwa Lipka w leśnictwie Biskupice. Powierzchnia zlewni wynosi 182 ha, z czego 95% to tereny leśne, pozostałe 5% stanowią grunty orne i łąki. Pomiary terenowe obejmowały ciągłą rejestrację stanów wody w cieku na przelewie Thomsona i cotygodniowe pomiary stanów wody gruntowej w dziesięciu studzienkach. W trakcie badań dokonano zabudowy cieku poprzez wybudowanie na nim sześciu urządzeń piętrzących – zastawek stałych. Współczynnik odpływu rocznego z badanej zlewni wynosi 0,330. Potwierdza to zasadność zabudowy badanego cieku w celu utworzenia tzw. małej retencji. Nie stwierdzono jednak wyraźnego wpływu zabudowy cieku na składniki bilansu wodnego zlewni. Najwyraźniej wpływ zabudowy cieku można wykazać, analizując odpływy wezbraniowe. Poddano więc analizie 14 zaobserwowanych fal wezbraniowych, 6 „przed” i 8 „po” zabudowie cieku. Każdą falę wezbraniową opisano konceptualnym modelem Nasha. Przyjęto stałą liczbę zbiorników w kaskadzie równą 2. Średnie wartości stałych czasowych dla fal wezbraniowych „po” zabudowie cieku były o około 50% większe niż dla fal „przed” zabudową cieku. W konsekwencji można postawić hipotezę, iż czas przebywania wód wezbraniowych w zlewni na skutek zabudowy cieku zastawkami został istotnie wydłużony. Wydaje się zatem zasadne zastosowanie w programach małej retencji w lasach wykonywania zabudowy cieków systemami ...
W pracy przeanalizowano aktualne zasoby wód w mokradłach, w ciekach, zbiornikach i stawach rybnych na terenie 11 nadleśnictw położonych w centralnej części województwa wielkopolskiego. Wybrane nadleśnictwa to: Babki, Czernie-jewo, Gniezno, Grodzisk, Jarocin, Konstantynowo, Kościan, Łopuchówko, Oborniki, Piaski, Pniewy. Nadleśnictwa te położone są na terenie 12 powiatów: gnieźnieńskiego, gostyńskiego, grodziskiego, jarocińskiego, kościańskiego, nowotomyskiego, obornickiego, poznańskiego, szamotulskiego, śremskiego, średzkiego i wrzesińskiego. Badany obszar obejmuje około 10 tys. km2, w tym powierzchnia lasów około 5 tys. km2. Analizami objęto tzw. małą retencję wodną. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie zabiegi mające na celu wydłużenie drogi i czasu obiegu wody w zlewni. Zazwyczaj rozumie się to jako zatrzymywanie i podpiętrzanie wody w ciekach oraz gromadzenie jej w zbiornikach wodnych. Do małej retencji należą zbiorniki wodne o pojemności całkowitej < 5 mln m3. Dzia-łania w zakresie małej retencji służą poprawie bilansu wodnego zlewni poprzez zwiększanie zasobów dyspozycyjnych wody. Stanowią też ważny element ochrony jakości wód. Wartość wskaźnikowa małej retencji wodnej wynosi 6246 m3/km2, w tym w mokradłach zmagazynowana woda to 2184 m3/km2. W planach do 2015 ro-ku przewiduje się na terenie badanych nadleśnictw budowę około 100 budowli piętrzących na ciekach w lasach. Spodziewany wzrost wskaźnikowej małej retencji wodnej wyniesie 1024 m3/km2. ...
The paper presents results of observations and hydro-meteorological meas-urements in a small catchment of the Krynica River, representative of the Tomaszów Lubelski Forest Division. The presented analysis of components of the water balance, particularly the volume of runoff, indicates the advisability of the construction of two reservoirs in the Bełżec Forest District. These reservoirs are to serve as elements of the fire protection system and the water retention system. Through damming culverts they will be connected with the Krynica River. Pre-sented results constitute the hydrological characteristic of the catchment prior to the change in the engineering infrastructure related with the construction of the reservoirs. A complete evaluation of the efficiency of the investment will be possi-ble after the reservoirs have been put in operation. ...
Jednym z najistotniejszych problemów we współczesnej klimatologii jest zagadnienie ocieplania klimatu. Chociaż nie udowodnione po za wszelką wątpli-wość, wiele czynników świadczy o zmianie klimatu w przeciągu ostatniego krót-kiego okresu czasu. Prezentowane w literaturze przedmiotu stanowiska są bardzo różnorodne - od skrajnych poglądów,przewidujących katastrofalne skutki do w wielu regionach świata do oceny, że „problem zmian klimatu został wyolbrzy-miony ponad wszelkie proporcje".Puszcza Zielonka położona jest w środkowej części dorzecza Warty, w centralnej części Wielkopolski. Krajobraz jest typu młodoglacjalnego. Dominu-jącą formą terenu Puszczy są wysoczyzny płaskie i faliste. Wierzchnie warstwy skalne stanowią głównie piaski i żwiry. Dominującym gatunkiem drzewiastym jest sosna oraz dąb. Przeważające siedliska to: bór mieszany świeży, bór świeży, bór wilgotny oraz ols.Klimat w Puszczy Zielonka wykazuje stosunkowo dużą stacjo-narność. Opady atmosferyczne w latach 1848-2008 nie wykazują istotnych staty-stycznie zmian na poziomie istotności α=0,05. Zarówno dla poszczególnych mie-sięcy I-XII, jak i półroczy zimowych, letnich, okresów wegetacyjnych i lat hydrologicznych zmiany nie są istotne statystycznie. Występują jednak wyraźne okresowości sum rocznych opadów atmosferycznych, dominują okresowości 10,0- 7,0- i 6,7-letnie. Wartości prawdopodobieństwa wraz z wyższymi dla sum rocznych opadów atmosferycznych mają krótkie - do 3 lat, sekwencje zbliżonych wartości. Temperatury powietrza w ww. okresie wykazują dodatnie, statystycznie istotne (dla α=0,05), trendy ...
Badania terenowe prowadzono na terenach mokradłowych Leśnego Kom-pleksu Promocyjnego Lasy Rychtalskie. Obszary mokradłowe charakteryzują się bardzo dużymi zdolnościami retencyjnymi. Odpływ roczny jest stosunkowo nie-wielki - ok. 4% sumy opadów rocznych i występuje tylko w półroczu zimowym i w maju. Wody gruntowe zalegają płytko ok. 1 m poniżej powierzchni terenu. Prognozę zmian stosunków wodnych na badanych terenach wyrażającą się zmia-nami stanów wód gruntowych, oparto na ujemnym rocznym trendzie opadów at-mosferycznych. Założono, że istotne zmiany w ekosystemach mokradłowych będą zachodzić, gdy średni poziom wód gruntowych spadnie o 50% obecnego stanu. Można szacować, że nastąpi to po ok. 100 latach. Działając pragmatycznie, należa-łoby dążyć do całkowitego zatrzymania odpływającej z tych terenów wody. Wyka-zano, iż wody powierzchniowe mają lepszą jakość niż wody gruntowe. Pierwsze z nich mają czystość odpowiadającą wartościom zawartym w granicach pomiędzy wartościami będącymi na granicy oznaczeń do górnej granicy klasy drugiej, nato-miast drugie wartościom do piątej klasy czystości. W wodach powierzchniowych elementem o najgorszej wartości było we wszystkich sezonach chemiczne zapo-trzebowanie na tlen (ChZT). Swoje najwyższe wskazania osiągnęło ono w sezonie wiosennym 2006 roku. Złą jakość wód gruntowych determinowały elementy nie-organiczne, takie jak amoniak i fosforany rozpuszczone. W zależności od sezonu osiągały one wartości charakterystyczne dla III, IV i V klasy ...
Ocenę wpływu zmian użytkowania terenu na odpływy wezbraniowe z ob-szarów o znacznym zalesieniu Roztocza Środkowego wykonano bazując na meto-dzie SCS-CN. Metoda ta pozwala wyliczyć z opadu całkowitego opad efektywny odpowiadający za odpływ bezpośredni. Oryginalna metoda SCS-CN opracowana została w zasadzie dla zlewni użytkowanych rolniczo [National Engineering Handbook 1956, 1985]. W niniejszej pracy zastosowano ideę adaptacji metody dla warunków leśnych [Okoński 2006; Okoński, Miler 2010]. Główny parametr meto-dy - CN jest funkcją m.in. sposobu użytkowania terenu. Wartość empiryczną pa-rametru CNemp obliczono bazując na pomiarach hydrometeorologicznych wezbrań deszczowych, w reprezentatywnej dla Roztocza Środkowego, zlewni w Nadleśnic-twie Tomaszów Lubelski, Leśnictwa Bełżec. Relacja pomiędzy wartością parametru empirycznego CNemp oraz wartością jego odpowiednika z metody oryginalnej stanowi podstawę idei adaptacji metody do warunków badanej zlewni. W konse-kwencji można prognozować jak zmiany użytkowania terenu, np. przebudowa drzewostanów, zalesienia lub wylesienia, zmiana upraw polowych, znaczące zmiany w infrastrukturze etc., będą wpływać na odpływy wezbraniowe (zmiany reten-cyjności) na reprezentatywnych terenach (quasi-jednorodnych w stosunku do ba-danej zlewni). Analizowana zlewnia rzeki Krynica (powierzchnia 19,1 km2, lesistość 49,3%) jest reprezentatywna dla Nadleśnictwa Tomaszów Lubelski. Jest również quasi-reprezentatywna dla Roztocza Środkowego. Obszar Nadleśnictwa Tomaszów Lubelski leży w południowo-wschodniej części województwa lubel-skiego i północno-wschodniej części województwa podkarpackiego. Badana zlewnia rzeki ...
Ocenę wpływu zmian użytkowania terenu na odpływy wezbraniowe z tere-nów leśnych Pojezierza Krajeńskiego wykonano bazując na metodzie SCS-CN. Metoda ta pozwala wyliczyć z opadu całkowitego opad efektywny odpowiadający za odpływ bezpośredni. Oryginalna metoda SCS-CN opracowana została w zasadzie dla zlewni użytkowanych rolniczo [National Engineering Handbook 1956, 1985]. W niniejszej pracy zastosowano ideę adaptacji metody dla warunków leśnych [Okoński 2006; Okoński, Miler 2010]. Główny parametr metody - CN jest funkcją m.in. sposobu użytkowania terenu. Wartość empiryczną parametru CNemp obliczono bazując na pomiarach hydrometeorologicznych wezbrań deszczowych, w reprezentatywnej dla Pojezierza Krajeńskiego, zlewni leśnej w Nadleśnictwie Lipka, Leśnictwie Biskupice. Relacja pomiędzy wartością parametru empirycznego CNemp oraz wartością jego odpowiednika z metody oryginalnej stanowi podstawę idei adaptacji metody do warunków badanej zlewni. W konsekwencji można pro-gnozować jak zmiany użytkowania terenu, np. przebudowa drzewostanów, zale-sienia lub wylesienia, zmiana upraw polowych, znaczące zmiany w infrastrukturze etc., będą wpływać na odpływy wezbraniowe (zmiany retencyjności) na reprezen-tatywnych terenach (quasi-jednorodnych w stosunku do badanej zlewni). Analizo-wana zlewnia położona jest w III-ciej Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej, 2-giej Dzielnicy Pojezierza Krajeńskiego, należy do mezoregionu Wysoczyzny Krajeńskiej. Powierzchnia zlewni wynosi 182,26ha, z czego 174,02ha (95%) to tereny leśne, pozostałe 8,24ha - 5% stanowią grunty orne i łąki. Dominującym rodzajem gleby są gleby rdzawe (ok. ...
Zmiany klimatyczne naturalne i antropogeniczne są przyczyną niekorzystnych zmian stosunków wodnych. Leśne Kompleksy Promocyjne są obszarami funkcjonalnymi w szczególności o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. Obszary mokradłowe w LKP Lasy Rychtalskie charakteryzują się bardzo dużymi zdolnościami retencyjnymi. Odpływ roczny jest stosunkowo niewielki, ok. 4 % sumy opadów rocznych, i występuje tylko w półroczu zimowym i w maju. Prognozę zmian stosunków wodnych na badanych terenach wyrażającą się zmianami stanów wód gruntowych oparto na ujemnym rocznym trendzie opadów atmosferycznych. Założono, że istotne zmiany w ekosystemach mokradłowych będą zachodzić, gdy średni poziom wód gruntowych spadnie o co najmniej 50 % obecnego stanu. Można szacować, że nastąpi to po ok. 100 latach. Działając pragmatycznie należy ograniczyć odpływ wody z tych obszarów. Przeprowadzone wcześniej badania chemiczne nie wykazały nadmiernej akumulacji zanieczyszczeń w glebach, jak również wodach powierzchniowych i gruntowych. ...
Las jest formą naturalnego zbiornika retencyjnego i przez to może być postrzegany jako filar małej retencji wodnej. Prognozowane niekorzystne zmiany klimatyczne (wzrost temperatur powietrza, malenie sum opadów atmosferycznych, zwiększenie częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych) wymuszają konieczność kompensacji tych niekorzystnych zjawisk poprzez m.in. techniczne i nietechniczne zabiegi zwiększające małą retencję wodną w lasach. Budowa urządzeń małej retencji ma uzasadnienie zarówno przyrodnicze (m.in. zapewnia bioróżnorodność w ekosystemach leśnych) jak i przede wszystkim ekonomiczne. Wskaźnikowy koszt retencjonowania 1 m3 wody w obiektach małej retencji jest zwykle o rząd mniejszy niż w wielkich zbiornikach retencyjnych. Pozwolenie na budowę obiektów małej retencji wymagane jest dla piętrzeń przekraczających 1,0 m lub każdej inwestycji zlokalizowanej na obszarach chronionych. Niejednokrotnie przedraża to koszty inwestycji. Zatem pragmatycznie jest budowanie małych obiektów np. w układach kaskadowych. Budowa obiektów piętrzących i spowalniających odpływ wody ze zlewni niejednokrotnie pozwala na zachowanie cennych przyrodniczo siedlisk oraz może być istotnym elementem w strategii ochrony obszarów Natura 2000 (np. ekosystemów leśnych o bagiennym, wilgotnym lub łęgowym charakterze). Obecnie realizowane są dwa kompleksowe projekty dotyczące małej retencji w lasach (Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, Przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich i utrzymanie potoków górskich w dobrym stanie). W ...
Uroczysko Warta stanowi jedno z najważniejszych skupisk lasów łęgowych w Polsce. Wybudowanie zbiornika Jeziorsko przyczyniło się do zmiany reżimu rzeki Warty (ograniczenie powierzchni zalewów i ich częstotliwości), co w konsekwencji wpływa destrukcyjnie na lasy łęgowe uroczyska. Lasy łęgowe należą do najbogatszych i bardzo urokliwych ekosystemów leśnych. Regulacja rzek i ochrona przeciwpowodziowa przyczynia się niestety do ich degradacji. W Polsce jedynie 0,2% całkowitej powierzchni zajmują lasy łęgowe. Uroczysko Warta stanowi jedno z najważniejszych skupisk tych siedlisk. Wybudowanie w środkowym biegu rzeki Warty zbiornika Jeziorsko przyczyniło się do zmiany reżimu rzeki (ograniczenie powierzchni zalewów i ich częstotliwości). Wydaje się, iż zastosowanie prostych systemów melioracyjnych - zastawek, progów, przepustów z klapami zwrotnymi, może spowodować odtworzenie korzystnych warunków hydrologicznych. Wystąpi wtedy zwiększenie pojemności retencyjnej starorzeczy, a wody gruntowe będą się utrzymywały na wyższym poziomie przez dłuższy okres. Planowana budowa licznych zastawek na ciekach oraz podpiętrzeń zbiorników wodnych to najtańsze metody zwiększania zasobów wodnych w zlewniach. Budowa tych urządzeń technicznych bez wątpienia przyczyni się też do ochrony bardzo wartościowych biotopów mokradłowych, pełniących głównie funkcje ochronną i rekreacyjną. W niniejszej pracy przedstawiono wpływ czynników klimatycznych oraz stanów wód powierzchniowych w starorzeczach i gruntowych na terenie uroczyska na wielkość wydzielającego się posuszu. ...
The paper presents changes of volumetric soil moisture during rainless periods in the area covered by the sixty year-old pine stand. The analysed area is located in the Tuczno Forest District, the Martew Forest Area in the north-western part of Poland. The calculations were based on the measurements of volumetric soil moisture at seven different depths below the ground level (to the depth of about 7 m). A set of probes was installed in the unsaturated zone for moisture measuring, using TDR method (Decagon Devices Em5b-ECH2O), in order to calculate volumetric soil moisture changes in the unsaturated zone. Volumetric soil moisture measurements used in this work were calculated at daily intervals during rainless periods in the years 2013-2016. The variability of volumetric soil moisture during the rainless periods was registered only at the shallowest level (0.85 m below the ground level). On deeper levels over relatively long (more than 20 days) rainless periods these changes are negligible. The Authors suggested the Weibull equation to describe the changes of volumetric soil moisture at shallow levels during the rainless periods. ...
Puszcza Zielonka i Wielkopolski Park Narodowy stanowią duże kompleksy leśne w sąsiedztwie aglomeracji poznańskiej. Przyjęto jako referencyjne dane meteorologiczne dla Puszczy Zielonka i dla Wielkopolskiego Parku Narodowego dane ze stacji meteorologicznej w IMGW-PIB Poznaniu-Ławicy. Klimat w Puszczy Zielonka i Wielkopolskim Parku Narodowym wykazuje stosunkowo dużą stacjonarność. Temperatura powietrza (T) dla tych obszarów leśnych, w latach 1848-2016, wykazuje w okresach wegetacyjnych, dodatni trend 0,004 0C/rok (Sen's slope) na poziomie istotności α = 0,05. Natomiast opady atmosferyczne (P) oraz wskaźnik hydrotermiczny Sielianinova (HTC) nie wykazują istotnych statystycznie zmian. Analiza Fouriera okresowości temperatury powietrza (T) wskazuje na dominujące cykle: 84,5-; 56,3-; 15,4-; 3,5- i 3,3-letnie. Analogiczne analizy wskazują na okresowości opadu atmosferycznego (P): 7,0-; 4,0-; 3,6-; 3,3- i 2,8-letnie. Bardzo podobne, okresowości dominujące uzyskano dla wskaźnika hydrotermicznego Sielianinova (HTC) tj.: 7,0-; 3,9-; 3,3-; 2,8- i 2,1- letnie. Można wskazać, iż w Poznaniu, a zatem również w Puszczy Zielonka i w Wielkopolskim Parku Narodowym, w okresach wegetacyjnych, w latach 1848-2016 (nieomal 170 lat) temperatura powietrza (T) wzrosła o około 0,7 0C, natomiast opad atmosferyczny (P) pozostał na niezmienionym poziomie. Wskaźnik hydrotermiczny Sielianinova (HTC), będący kompleksową oceną warunków opadowych i termicznych, również pozostał na niezmienionym poziomie. ...
The Uroczysko Warta is one of the most important riparian forest areas in Poland. The construction of the Jeziorsko reservoir resulted in changes in the Warta river hydrological regimes. This in turn led to a reduction in the floodplain area and flooding frequency, which as a consequence has had a dramatically detrimental effect on the floodplain forests in that wilderness. Riparian forests are among the richest and most beautiful forest ecosystems. Unfortunately, river regulation and flood control measures result in their degradation. In Poland only 0.2% total area is covered by riparian forests. The Uroczysko Warta is one of the most important groups of these habitats not only in Poland, but also on the European scale. It was assumed that the implementation of simple land and water system restoration systems - gates, barrages, culverts with backwater valve gates - may promote recreation of advantageous hydrological relations. This study presents results of water monitoring in the Uroczysko Warta Wilderness and the volume of deadwood formed as a consequence of hydrometeorological conditions. The paper provides a detailed description of climate characteristics (air temperature and precipitation) in the 30-year period of 1988-2017, i.e. after the commissioning of the Jeziorsko reservoir along with the ...
W pracy zarysowano, na tle koncepcji trwałego i zrównoważonego rozwoju, problematykę kształtowania obszarów wiejskich UE. Scharakteryzowano zasady i poszczególne etapy wspólnej polityki rolnej, polityki strukturalnej i polityki regionalnej. Stwierdzono m.in., iż polityki te są z sobą ściśle powiązane i wykazują stałą ewolucję. Polityka rolna sprowadza się do polityki cenowo-dochodowej oraz wspomagania polityki strukturalnej, polityka strukturalna polega na oddziaływaniu na czynniki produkcji stymulujące przemiany na obszarach wiejskich, a polityka regionalna wspiera restrukturyzację rolnictwa, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz niwelowanie niekorzystnych różnic między regionami. Celem tych działań jest kreowanie wartości i zrównoważonej ekonomicznie pozycji obszarów wiejskich, w szczególności jako środowiska zamieszkania, pracy i wypoczynku w naturalnych warunkach, jak również racjonalnego rozwoju struktur rolniczych. W ostatnich dziesiątkach lat UE uzyskała znaczące postępy w redukcji LFA (Less Favoured Areas), co w szczególności dotyczy regionów Irlandii i Portugalii. Zrównoważone kształtowanie środowiska i zagospodarowania przestrzeni wiejskiej realizowane jest poprzez system planowania przestrzennego, w ramach urządzeń rolnych, odnowy wsi oraz planowania ekologiczno-krajobrazowego. Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego, którego wyrazem jest ład tzw. zintegrowany – mimo braku precyzyjnej definicji, czy spójnych modeli wzrostu gospodarki – stanowi ważne wyzwanie cywilizacyjne. ...
W ostatnich latach coraz częściej naukowcy zwracają uwagę na zachodzące w przyrodzie zmiany klimatyczne (wzrost temperatury powietrza, spadek sum opadów atmosferycznych). Implikują one zmiany składowych bilansów wodnych, a w praktyce zmiany stosunków wodnych, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Obecnie za największe zagrożenie uważa się przesuszenie siedlisk [Pierzgalski 2007]. Celem pracy było zaprezentowanie stosunków wodnych panujących na terenach leśnych obszarów mokradłowych jednego z Leśnictw (Leśnictwa Marianka) Leśnego Zakładu Doświadczalnego Siemianice w latach hydrologicznych 2005 i 2006. Badania wykazały, iż analizowane zlewnie, pomimo lokalizacji na terenach mokradłowych, cechują okresy z brakiem wody w rowach. Na analizowanych ciekach odpływ występował od połowy listopada 2004 roku do początku czerwca 2005 roku, a w następnym roku hydrologicznym – ponownie od połowy listopada, ale nieco dłużej, bo do połowy czerwca 2006. W odniesieniu do wód gruntowych obszaru zlewni zauważono przewidywalny związek zalegania zwierciadła wody z miejscem lokalizacji studzienek. Studzienki położone w partiach szczytowych zlewni mają lustro wody najgłębiej pod powierzchnią terenu, studzienki z terenów dolinowych najpłycej. Zaobserwować także można, że studzienki położone na obszarach wyższych (wododziałowych) charakteryzuje nieznacznie większe zróżnicowanie położenia lustra wody gruntowej w ciągu roku niż położonych niżej (w partiach dolinowych). Oba analizowane lata hydrologiczne (2005 i 2006) cechuje podobny przebieg zalegania ...
Flood plain forests are the richest and highly picturesque forest ecosystems. Unfortunately, river regulation and flood control contribute to their degradation. In Poland only 0.2% of total area is covered by flood plain forests. The Uroczysko Warta forest district constitutes one of the most important clusters of these sites. The construction of the Jeziorsko reservoir in the middle course of the Warta River has contributed to changes in the river regime (reduced flooding areas and de-creased flooding frequency). It seems that the use of simple land improvement sys-tems, i.e. gates, river bars and culverts with flap check valves, may result in the recreation of advantageous hydrological conditions. In such a case storage volume of oxbow lakes would be increased and ground water would be maintained at a higher level over longer periods of time. This study presents a concept for protec-tion of the Uroczysko Warta, thanks to the construction of appropriate engineering infrastructure. ...
Teren badań znajduje się na obszarze leśnictwa Czeszewo w Uroczysku Warta w Nadleśnictwie Jarocin. Uroczysko Warta jest kompleksem leśnym zloka-lizowanym na terasie zalewowej lewego brzegu rzeki Warty, pomiędzy 332 a 337,5 km jej biegu oraz ujściowym odcinkiem rzeki Lutyni (0 do 3,2 km). Średnia suma opadów atmosferycznych w rejonie badań za okres lat 1951-2000 wynosi 546 mm. Zmienność opadów rocznych w poszczególnych latach może być bardzo duża: raz na 10 lat sumy opadów mogą spadać do około 380 mm. Widoczna jest cykliczność wieloletnia występowania lat wilgotnych i posusznych. Ocenę se-zonowych zmian stanów wód gruntowych przeprowadzono na podstawie monito-ringu, w okresie od marca 2009 roku do maja 2011 roku. Pomiary prowadzono w 26 piezometrach automatycznie oraz wykorzystano obserwacje na 7 łatach wo-dowskazowych zainstalowanych na starorzeczach i rzece Lutyni. Lasy łęgowe na-leżą do najbardziej złożonych ekosystemów. Regulacja koryt rzek, budowa obwa-łowań i zbiorników retencyjnych przyczyniły się do ograniczenia występowania zalewów i redukcji obszarów zalewowych i w rezultacie do degradacji lasów do-linnych. W Polsce jedynie 0,2% całkowitej powierzchni siedlisk łęgowych zajmują lasy łęgowe. Uroczysko Warta stanowi jedno z najważniejszych skupisk tych siedlisk. Wybudowanie w środkowym biegu rzeki Warty zbiornika Jeziorsko przyczyniło się do zmiany reżimu rzeki. Stąd w Uroczysku Warta zastosowano system ...
Powierzchnia poddana analizom położona jest w północno-zachodniej części Polski na terenie województwa zachodniopomorskiego. Badania zlokalizowano w bliskim sąsiedztwie meteorologicznej stacji badawczej zarządzanej przez Katedrę Meteorologii UP w Poznaniu. Obszar znajduje się na terenie otuliny Drawieńskiego Parku Narodowego. Standardowe badania stosunków wodnych w lasach bazują na schemacie zlewniowym, który w zasadzie uniemożliwia oceny quasi-punktowe (w oddziałach, czy pododdziałach leśnych). Dlatego do obliczania profilowego odpływu i zmian retencji zaproponowano pomiary stanów wód gruntowych w transektach spływowych oraz oznaczanie uwilgotnienia w strefie aeracji metodą TDR. Reflektometria Czasowo-Domenowa (TDR) stała się znaną i użyteczną metodą dla pomiarów zawartości wody w glebie i wielkości przewodności elektrycznej w latach 80-tych ubiegłego wieku poprzez opublikowanie serii artykułów Toppy, Daltona i innych. Reflektometria Czasowo-Domenowa (TDR) jest wysoce dokładną i dostosowaną do pomiarów automatycznnych metodą dla określania zawartości wody i przewodności elektrycznej. Zawartość wody jest wnioskowana na podstawie przenikalności dielektrycznej ośrodka, podczas gdy przewodność elektryczna jest wnioskowana na podstawie tłumienia sygnału TDR. Mieszane modele empiryczne i dielektryczne są używane dla ustalania relacji zawartość wody a przenikalność dielektryczna. Glina i materia organiczna wiążą znaczne ilości wody, tak że mierzona wielkość stałej dielektrycznej jest zmniejszana i zależności z całkowitą zawartością wody wymagają odrębnych kalibracji. W metodzie TDR przenikalność dielektryczna ośrodka (np. ...
Badania prowadzono w zlewni rzeki Kamienicy. Zlewnia ta zaliczana jest do trzech mezoregionów: Beskidu Sądeckiego - górna część zlewni, Beskidu Niskiego i Kotliny Sądeckiej - środkowa i dolna część zlewni. W celu weryfikacji przydatności metody NRCS do obliczania odpływu bezpośredniego wybrano siedem wezbrań jakie wystąpiły w latach 1997-2010 w górnej części zlewni Kamienicy. Wartość parametru CN wg metody NRCS ustalono wykorzystując zaobserwowane zjawiska opad-odpływ. W tym celu dokonano podziału całkowitego hydrogramu odpływu na odpływ gruntowy (bazowy) i odpływ bezpośredni. Uzyskane wyniki potwierdzają doniesienia innych autorów, że parametr CN określony na drodze empirycznej jest znacznie wyższy od wartości teoretycznej dla warunków normalnych. Przyjęto zatem założenie, że w okresie bezopadowym lub w przypadku opadów normalnych, źródłem zasilania cieków są wody podziemne pierwszego poziomu wodonośnego. Analizy wykazały, iż wykorzystanie przepływu bazowego jako miary uwilgotnienia podłoża w przypadku zlewni górskiej do obliczania parametru CN jest zasadne. Wydaje się, iż przepływ bazowy lepiej niż suma opadów poprzedzających wezbranie charakteryzuje stopień uwilgotnienia zlewni, bowiem w sposób pełniejszy opisuje związki hydrauliczne wód podziemnych i powierzchniowych oraz poniekąd zdolności retencyjne zlewni. ...
Przejścia dla zwierząt są kosztownymi obiektami minimalizującym wpływ inwestycji liniowej na środowisko przyrodnicze. Celowa jest więc kontrola funkcjonalności oddawanych do użytku ekoduktów. Monitoring ma na celu kontrolę, czy zastosowane rozwiązania techniczne i biologiczne zostały przez zwierzęta zaakceptowane.Celem niniejszej pracy była ocena funkcjonalności napowietrznych drogowych przejść dla nietoperzy wybudowanych w okolicach skrzyżowania drogi S3 z autostradą A6. Badania prowadzono na podstawie bezpośrednich obserwacji przelotów przez bramowe napowietrzne przejścia oraz na odcinkach referencyjnych. Badania wykazały, że powstała trasa S-3 zakłóciła przebieg pierwotnych szlaków migracyjnych nietoperzy. Przeloty nietoperzy na wysokościach kolizyjnych, tzn. poniżej 4 m nad niweletą drogi stanowią około 20% wszystkich przelotów odbywających się poza przejściami bramowymi. O skuteczności naprowadzania nietoperzy na bramownice decyduje wiele czynników np. parametry zasadzonych drzew, obniżenie niwelety w stosunku rzędnych terenu, lokalizacja zrębów w drzewostanach w sąsiedztwie drogi. Przejście bramowe o opisanej konstrukcji jest wykorzystywane przez nietoperze, niemniej należy podnosić funkcjonalność tych obiektów zarówno metodami technicznymi (zwiększenie szerokości bramownic, obniżanie niwelety nawierzchni jezdni w stosunku do terenu na odcinkach kolidujących z trasami migracyjnymi nietoperzy) jak i biologicznymi (właściwie wykonane nasadzenia i odpowiednio ukierunkowane strefy ekotonowe drzewostanów). ...
Zmiany klimatyczne naturalne i antropogeniczne są przyczyną niekorzystnych zmian stosunków wodnych. W ostatnich dekadach XX wieku, szczególnie na początku lat 80-tych obniżył się poziom wód gruntowych na obszarze około sześciu tysięcy ha lasów w zarządzie Nadleśnictwa Kaliska. Stan ten utrzymywał się do połowy lat 90-tych. Ubiegłego wieku. Podjęto wtedy prace nad koncepcją małej retencji wodnej. Koncepcję zrealizowano w latach 1996-2003. W wyniku realizacji tych zamierzeń zaobserwowano podniesienie się poziomu lustra wód gruntowych na obszarze około 5 tysięcy ha lasu. Występująca w obniżeniach terenu woda dała możliwość zainstalowania łat wodowskazowych i potraktowania tych miejsc jako punktów piezometrycznych. Obserwacje poziomów wód przeprowadzono w latach 2012-2013 w okresie od ustąpienia lodu na przedwiośniu do jego ponownego pojawienia się późną jesienią. Zapas wody w glebie związany głównie ze stanem wód gruntowych wykazuje zmienność krótkoterminową i długoterminową. Zmiany krótkoterminowe związane są z warunkami pogodowymi oraz zużyciem wody przez roślinność. Zmienność długoterminowa wiąże się m.in. fazą rozwoju roślinności. Z uwagi na stosunkowo krótki okres monitoringu, w pracy przedstawiono aspekty związane ze zmiennością krótkoterminową stanów wód gruntowych. ...
The paper presents trends in average annual soil moisture in the area covered by the sixty-year old pine stand. The area of analysis is located in the Tuczno Forest District, the Martew Forestry, in the north-western part of Poland. The calculations were based on the measurements of soil moisture at seven different depths below the ground level. A set of probes was installed for measuring the moisture using TDR method in order to calculate retention changes in the unsaturated zone. Humidity measurements used in this work were carried out at daily intervals throughout the year 2014. Designated trends were analysed using the non-parametric Mann- Kendall test, which is used for detecting trend of hydrological and meteorological parameters. Negative values of the Mann-Kendall statistics point to a declining trend for most - six out of the seven, analysed levels of measurement. The tendency toward dryness was not confirmed by the data set of precipitations. Although precipitations are considered to be the main driver of variations in soil moisture their impact severity seems to be controlled by other characteristics of the catchment area and components of the water balance, such as evapotranspiration. ...
The aim of the presented studies was to calculate interception values for the sixty-year-old pine stand located in Tuczno Forest District. The area subjected to analysis is located in the north-western part of Poland, in West Pomerania province. The calculations were based on the measurements of precipitation above the tree crowns (2 pluviometers) and at a height of 1 m above the surface (13 pluviometers). Precipitation measurements used in this work were carried out in 30-minute intervals during the entire 2014. The analyses were conducted using mainly A-STER tipping bucket pluviometers. Temporary interception in the studied sixty-year-old pine stand can reach even about seven millimeters. The daily difference between precipitation above the tree crowns and precipitation at 1 m above the surface can reach twelve millimeters. The calculated volume of the so called interception reservoir was about three millimeters (3.26 mm). The annual value of interception for the tested stand was 19.6% of the total annual precipitation. ...
Although in recent years the number of traffic accidents and collisions on Polish roads has been decreasing, it is important to identify their most significant causes. This study presents an analysis of 34 causes of road incidents reported by the police in the Wielkopolskie province in the years 2011-2013. A total of 34 causes of traffic incidents (accidents and collisions - X1, ..., X34, respectively) were grouped by means of hierarchic cluster analysis using the nearest neighbour method with Euclidean distances, in a four-dimensional space of parameters (the number of accidents - LW, the number of killed - LZ, the number of casualties, including slightly injured in collisions - LR, the number of collisions - LK). Calculations were conducted using the Statistica ver. 12 package. Analyses showed that the most common cause of traffic incidents included side collisions and rear collisions of vehicles, failure to yield to the right-of-way, failure to adjust the speed to the traffic conditions and failure to keep adequate distance between vehicles. Hitting a tree was only the 19th cause (out of 34 analysed ones); however, consequences of these incidents were tragic (8% of fatal accidents). ...
W niniejszej pracy przedstawiono zakres badań hydrologicznych oraz ich wyniki uzyskane w roku 2013 na stacji monitoringowej w Nadleśnictwie Tuczno. Powierzchnia poddana analizom położona jest w północno-zachodniej części Polski na terenie województwa zachodniopomorskiego. Bezpośrednio zmierzono trzy z czterech składowych bilansu wodnego w profilu pionowym: opad atmosferyczny (P), ewapotranspirację (E) oraz zmianę retencji (wilgotność gleby) (ΔR). Odpływ (H) natomiast obliczono ze wzoru: H = P - E - ΔR. Do pomiarów ww. parametrów wykorzystano aparaturę pomiarową składającą się z: - deszczomierzy korytkowych TPG-124-H24 - A-STER i WXT520 - Vaisala (opad atmosferyczny); - system kowariancji wirów (anemometr CSAT3 Campbell Sci. i analizator gazowy LI-7500 - Licor) - pomiar ewapotranspiracji; - reflektometry Campbell Sci. - CS616 (metoda TDR - wilgotność gleby). Obliczone na podstawie zmian wilgotności gleby zmiany retencji dla przedziałów 30 minutowych wykazują synchroniczne fluktuacje do odpowiednich sum opadów atmosferycznych. Amplitudy zmienności wilgotności gleb są odwrotnie proporcjonalne do głębokości p.p.t. (poniżej poziomu terenu). Obliczona średnia wartość odpływu jednostkowego oscyluje w normowym zakresie dla tego regionu.
...
Najistotniejszym problemem we współczesnej klimatologii jest zagadnienie ocieplania klimatu. Chociaż nie udowodnione ponad wszelką wątpliwość, wiele czynników świadczy o zmianie klimatu w przeciągu ostatniego krótkiego okresu czasu. W pracach poświęconych roli lesistości w bilansie wodnym zlewni badacze podkreślają duże zdolności retencyjne terenów leśnych. Zdolności te wpływają na zwiększenie sum odpływów ze zlewni o większej lesistości w latach suchych i na zmniejszenie ich w latach mokrych oraz na wzrastanie odpływów w półroczach letnich i na zmniejszanie ich w półroczach zimowych. W badaniach w zlewniach o różnej lesistości wykazali oni, duże zdolności retencyjne zlewni o większym za-lesieniu. Świadczą o tym bardzo wyrównane przebiegi miesięcznych przepływów oraz stosunkowo niewielkie miesięczne zmiany retencji. Także z długoletnich ba-dań prowadzonych przez Zakład Gospodarki Wodnej IBL, w warunkach zlewni nizinnych, rysuje się stabilizujący wpływ lesistości na odpływ wód z terenu zlewni a głównie zaś zmniejszenie jego nierównomierności. Mokradła należą dziś do jed-nych z silniej zagrożonych ekosystemów. Są one jednocześnie centrami różnorod-ności biologicznej, miejscem występowania cennych i chronionych gatunków ro-ślin i zwierząt oraz naturalnymi zbiornikami retencjonującymi wodę. W celu zachowania tych cennych ekosystemów, obejmuje się je ochroną a czasami również prowadzi ich czynną ochronę. Przykładem takiej ochrony jest realizowany przez Lasy Państwowe projekt małej retencji. Pod pojęciem tzw. ...
Leśne Kompleksy Promocyjne są obszarami funkcjonalnymi w szczególności o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. Leśny Kompleks Promocyjny (LKP) Lasy Rychtalskie swoją nazwę przyjął od lasów położonych na terenie obrębu Rychtal Nadleśnictwa Syców. Lasy tego obrębu słyną z ekotypu sosny zwyczajnej, o niepowtarzalnych walorach genetycznych, potwierdzonych w badaniach naukowych. Ogólna powierzchnia LKP Lasy Rychtalskie wynosi 47 904 ha, w tym Nadleśnictwo Antonin 19847 ha, Nadleśnictwo Syców 22 140 ha, a Leśny Zakład Doświadczalny Siemianice 5917. Na terenie LKP Lasy Rychtalskie można generalnie stwierdzić, iż siedliska borowe zajmują 57%, siedliska lasowe 37,5%, natomiast siedliska wyżynne zajmują 5,5% powierzchni. W Nadleśnictwie Antonin największą powierzchnię zajmuje bór świeży. W Nadleśnictwach Syców i Siemianice dominuje siedlisko lasu mieszanego świeżego. Na całym obszarze najmniejszy udział ma las łęgowy. Przyjęto, iż pod pojęciem mokradła określane będą obszary leśne, ekosystemy leśne, nadmiernie uwilgotnione, do których należy wstępnie zaliczyć te tereny, które w opisach taksacyjnych zakwalifikowano jako: Bb, BMb, LMb, Ol, OlJ i Lł. Do badań szczegółowych wybrano 3 powierzchnie doświadczalne, mikrozlewnie oraz 6 transektów poprzecznych do dróg leśnych położonych albo w ramach ww. zlewni, albo w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Wytypowane mikrozlewnie są tak usytuowane, iż leżą w całości na terenach mokradłowych. Na powierzchniach doświadczalnych zainstalowano 51 studzienek do ...
