Mgr Anna Tryngiel-Gać

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Adam Krawiec

Efektywność nawadniania kilku odmian borówki wysokiej

Celem badań prowadzonych w latach 2009 - 2012 była ocena efektywności kroplowego nawadniania borówki przy uwzględnieniu różnych rozwiązań tech-nicznych instalacji nawodnieniowej. Badaniami objęto 5 odmian borówki wysokiej: ‘Bluecrop', ‘Chandler', 'Duke', ‘Nelson', ‘Spartan'. Zastosowano 4 warianty nawadniania: kontrola - bez nawadniania; nawadnianie kroplowe - jedna linia kroplująca na rząd (dawka wody 100%); nawadnianie kroplowe - dwie linie kro-plujące na rząd (dawka wody 125%); nawadnianie kroplowe - dwie linie kroplowe na rząd (dawka wody 200%). Częstotliwość nawadniania oraz ilość dostarczanej wody zależała od przebiegu pogody, a nawadnianie prowadzono w oparciu o pomiary siły ssącej gleby. W roku 2009 i 2010 sumaryczne długości przyrostów były najwyższe w kombinacji kontrolnej, istotnie wyższe niż w kombinacjach na-wadnianych (100% i 200% wody). W roku 2011 liczba przyrostów oraz ich suma-ryczna długość we wszystkich kombinacjach nawadnianych były istotnie wyższe niż w kombinacji kontrolnej (bez nawadniania). Obserwacje te potwierdziły się również w roku 2012. Średnio krzewy odmiany ‘Chandler' rosły najsłabiej, a najsilniej krzewy odmian ‘Bluecrop' i ‘Nelson'. Plonowanie borówki było bardzo zróżnicowane. Dopiero w 2012 roku plon w kombinacji kontrolnej był istotnie niższy w porównaniu do wariantów nawad-nianych. Średnio najobficiej plonowała odmiana ‘Chandler', a najsłabiej odmiana ‘Spartan'. Spośród badanych odmian największymi jagodami wyróżniała się od-miana ‘Chandler', a najmniejszymi ...

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Prof. dr hab. Waldemar Treder

EFFICIENCY OF IRRIGATION OF HIGHBUSH BLUEBERRY IN POLAND

In the past few years, Poland has been growing into a leader in the cultivation of highbush blueberry in Europe and now occupies a very high 3rd place in world production, just behind the USA and Canada. The leading position on the European market, the growing demand for the fruit and the possibility of entering new markets present to Polish producers new opportunities and increase the number of new plantings. In the cultivation of blueberry, irrigation is a factor determining the size and quality of the crop, as the blueberry plant, due to its shallow root system, requires adequate moisture and permeability in the topsoil, generally throughout the entire growing period. The results obtained in several studies confirm the high effectiveness of blueberry irrigation, particularly on plantations at their full fruiting potential. The rise in yield achieved through the use of irrigation averaged 95%, corresponding to 4.51 t∙ha-1. The average irrigation efficiency coefficient was a 41.37 kg rise in fruit yield per 1 mm (10 m3) of water used for irrigation. ...

Prof. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Krzysztof Klamkowski

Mirosław Kiełkiewicz

ASSESSMENT OF THE EFFECTIVENESS OF SPRINKLING TO PROTECT APPLE BLOSSOMS AGAINST SPRING FROST

Spring frosts can cause very significant losses on fruit farms. The most common method of active protection against frost is sprinkling. The aim of this study was to assess the effectiveness of a sprinkling system used to protect apple trees against the effects of a spring frost. The experiment was conducted on the Mączewscy Fruit Farm. The orchard in which the observations were made is equipped with a system of sprinklers. When the temperature readings showed values close to zero, the sprinkler system was activated. Due to a limited water supply, one row of sprinklers had not been activated, and thus some of the trees were not sprayed at all. The assessment of fruit yield carried out in the autumn of 2015 demonstrated high effectiveness of the sprinkling used to protect apple trees against the spring frost. The frost had damaged most of the flowers of the unprotected trees, which resulted in a decrease in yield of as much as 85 - 93%. ...

Prof. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Krzysztof Klamkowski

Dr Agnieszka Masny

Evaluation of efficiency of a nursery system for production of strawberry potted plants in protected conditions

In many strawberry production areas, traditional bare-root transplants are being replaced by plug plants produced from runners. Tips (unrooted runners) are rooted into trays filled with various substrates. The success of rooting depends on various factors such as cultivar, growing medium, air humidity. The objective of this study was to evaluate the efficiency of soilless nursery to produce strawberry potted planting material. ‘Elsanta', 'Grandarosa' and ‘Pink Rosa' mother plants were planted in containers and set on a special rack in the greenhouse. Emerging plantlets were clipped with metal clips in micro-pots filled with peat or coconut substrate and detached from the mother plants after 14 days. Efficiency of the nursery and quality of obtained plantlets were evaluated. Efficiency of the nursery depended on the number of runners emerging from the mother plants and the number of plantlets on the runners. The highest number of plantlets was obtained from ‘Grandarosa' (29.3), followed by ‘Pink Rosa' (23.1), and ‘Elsanta' (19.5). Rooting of plantlets before detaching them from the mother plants caused all plantlets were properly rooted. Growing media used in the experiment did not have significant influence on the plantlet rooting. The greenhouse soilless system for production of strawberry potted plantlets ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Katarzyna Wójcik

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Krzysztof Klamkowski

Ocena jakości prognozowania pogody

Postęp w technikach pomiarowych, obliczeniowych i informatycznych wpłynął na znaczny wzrost jakość a przez to przydatność prognoz pogody. Dzie-dziną gospodarki która jest szczególnie zależna od przebiegu pogody jest rolnictwo. Dlatego też często prognozy agrometeorologiczne są elementem składowym całego systemu wspomagania decyzji związanych z agrotechniką i ochroną roślin. Podstawowym warunkiem jaki tu musi być spełniony jest wysoka sprawdzalność prognozowania pogody. Celem podjętych analiz była ocena jakości prognozowania pogody wyznaczanej za pomocą mezoskalowych modeli numerycznych. Oceną trafności prognoz (temperatury maksymalnej, minimalnej i średniej oraz wysokości opadów) w odniesieniu do parametrów mierzonych za pomocą automa-tycznych stacji meteorologicznych przeprowadzono dla Skierniewic (51,º57' N, 20º08' E), Białej Rządowej (51º 15' N, 18º 27' E) i Białous (53º 24' N, 23º 13' E). Dla wszystkich trzech miejscowości oceniana była jakość prognozowania za pomocą modeli numerycznych UM i COAMPS. Prognozy za pomocą tych modeli prowadzone były w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM) Uniwersytetu Warszawskiego. Dodatkowo dla Skierniewic oceniane były jeszcze prognozy opracowywane przez firmę Meteoblue ze Szwajcarii, która korzysta z modeli NOAA/NCEP GFS. Przedstawiona ocena pro-gnozowania przebiegu temperatury oraz występowania opadów wykazała dużą zmienność przestrzenną i czasową odchyleń wartości prognozowanych od mierzo-nych. Na podstawie oceny prowadzonej w sezonie wegetacyjnym 2010 roku naj-bardziej wiarygodne prognozy uzyskano ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Katarzyna Wójcik

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Danuta Krzewińska

Dr Krzysztof Klamkowski

Rozwój nawodnień roślin sadowniczych w świetle badań ankietowych

Produkcja owoców odgrywa istotną rolę w krajowym rolnictwie i gospo-darce narodowej. Aby utrzymać dotychczasowe rynki zbytu a więc i poziom pro-dukcji musimy zapewnić odbiorcom wysoki poziom jakości owoców. Czynnikiem istotnie ograniczającym w naszych warunkach klimatycznych wysokość i jakość plonu drzew i krzewów owocowych jest susza glebowa. Dlatego też nawadnianie sadów i plantacji roślin jagodowych stało się nieodzownym elementem produkcji owoców. Istotnym czynnikiem ograniczającym rozwój nawodnień w Polsce, a przez to i intensyfikację produkcji, jest brak wody. Dlatego bardzo ważnym ele-mentem dalszego rozwoju sadownictwa jest optymalizacja wykorzystania naszych skromnych zasobów wodnych. Powinno wiązać się to nie tylko z budową nowo-czesnych oszczędzających wodę systemów nawodnieniowych ale wdrożeniem w gospodarstwach sadowniczych racjonalnych kryteriów nawadniania roślin sa-downiczych. Trudnością wprowadzania nowych technologii jest rozdrobnienie go-spodarstw sadowniczych i brak wiarygodnych informacji o stosowaniu nawadniania roślin. Niezbędne informacje postanowiono uzyskać za pomocą ankiet prowadzonych na ogólnopolskich konferencjach i targach sadowniczych. Celem prowadzonych badań było oszacowanie wielkości powierzchni stosowanych na-wodnień upraw sadowniczych, poznanie wykorzystywanych rozwiązań technicz-nych, praktycznego stosowania kryteriów nawadniania a także zinwentaryzowanie używanych źródeł wody. Dla uzyskania informacji w roku 2009 przeprowadzono badania ankietowe na wszystkich większych spotkaniach sadowniczych organizo-wanych na terenie całego kraju. Ankietą objęto 928 gospodarstw z 12 województw o łącznej powierzchni uprawy 10362 ha. ...

Dr Krzysztof Klamkowski

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Mgr Katarzyna Wójcik

Wpływ ilości i intensywności opadów na zmiany wilgotności gleby w sadzie jabłoniowym

W warunkach klimatycznych Polski opady atmosferyczne są podstawowym źródłem wody dla roślin. Ilość i intensywność oraz rozkład opadów mają wpływ na wilgotność gleby. W przypadku dużej ilości lub nadmiernej intensywności opadów część wody może przenikać poza zasięg systemu korzeniowego lub jest odprowa-dzana z pola jako spływ powierzchniowy. W dwuletnich badaniach (2009-2010) prowadzono pomiary wielkości i intensywności opadów oraz wilgotności gleby w sadzie jabłoniowym zlokalizowanym w Skierniewicach. Całkowita suma opadów w latach 2009 i 2010 była wyższa od średniej z wielolecia. Także rozkład opadów w poszczególnych miesiącach był bardzo nierównomierny. Średnio w czasie sezonu wegetacyjnego (maj - wrzesień), aby utrzymać zawartość wody w glebie (w profilu 0-40 cm) na stałym poziomie, tygodniowa suma opadów nie mogła być niższa niż 13-14 mm. Efektywność opadów uzależniona była od sposobu utrzymania gleby w sadzie. W przypadku gleby bez okrywy (ugór herbicydowy) najwyższą efektywność zarejestrowano dla opadów o natężeniu 2-10 mm h-1. Dla gleby ściółkowanej (zrębki) deszcze o intensywności od 2 do 5 mm h-1 miały naj-mniejszą efektywność. Opady o wysokiej intensywności (>10 mm h-1) powodowały większy wzrost wilgotności w glebie ściółkowanej niż bez okrywy. Efektywność opadów była uzależniona także od początkowej zawartości wody w glebie. Wraz ze wzrostem wilgotności gleby efektywność opadu gwałtownie się ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Dr Krzysztof Klamkowski

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Mgr Daniel Sas

Mgr Tomasz Pych

Serwis nawodnieniowy – internetowa platforma wspomagania decyzji związanych z nawadnianiem roślin sadowniczych

W ramach Programu Wieloletniego 2008 - 2014 w Instytucie Ogrodnictwa prowadzone jest 50 zadań badawczych. Jednym z nich jest zadanie 2.2. „Optyma-lizacja nawadniania upraw sadowniczych w Polsce z uwzględnieniem przebiegu pogody i zasobów wodnych gleby w głównych rejonach upraw sadowniczych". Efektem podjętych prac ma być poprawa efektywności wykorzystania wody do nawadniania roślin sadowniczych. Narzędziem do uzyskania planowanego celu jest opracowanie internetowego serwisu zaleceń nawodnieniowych oraz opracowanie i wdrożenie za pomocą Internetu prostych metod szacowania potrzeb wodnych roślin sadowniczych. Serwis w wersji testowej został uruchomiony w połowie 2012 roku. Adres serwisu, który umieszczony jest na serwerze Instytutu Ogrodnictwa to http://www.nawadnianie.inhort.pl. Do serwisu jest także dostęp z głównej strony Instytutu Ogrodnictwa - http://www.inhort.pl po wybraniu linku Serwis Nawodnieniowy. Serwis zawiera aktualne i historyczne dane meteorologiczne mierzone przez kilka własnych automatycznych stacji pomiarowych. Wyznaczany tu jest także bilans klimatyczny. Strona zawiera także słownik oraz literaturę związaną z tematyką nawodnieniową. Bardzo ważnym elementem serwisu są także aplikacje pomocne przy wyznaczaniu potrzeb wodnych oraz dawek nawodnieniowych. Zawarte na stronie kalkulatory umożliwiają szacowanie ewapotranspiracji i potrzeb wodnych roślin na podstawie pomiarów parametrów meteorologicznych. Przeznaczone są one dla wszystkich tych użytkowników, którzy nie mogą skorzystać z danych obliczanych przez automatyczne stacje meteorologiczne. Wstępne analizy wyników wykazały wysoką ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Dr Krzysztof Klamkowski

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Bogumił Jakubiak

Dr Witold Rudnicki

Miron B. Kursa

Prognoza potreb wodnych – internetowa platforma prognozowania potrzeb wodnych roślin sadowniczych zrealizowana w ramach projektu PROZA

W 1997 roku Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego (ICM) uruchomiło publiczny, in-ternetowy serwis pogodowy, który dostarcza szczegółowych prognoz dla odbior-ców indywidualnych i jest podstawą do prowadzenia wielu powiązanych projektów naukowych. Rozpoczęty we wrześniu 2009 trzyletni projekt PROZA korzysta z serwisu pogodowego ICM. Jednym z partnerów ICM w projekcie PROZA jest Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach, który jest współwykonawcą Zadania 3 - „Zastosowanie wyników numerycznych prognoz pogody w leśnictwie i sadownic-twie". W ramach tego zadania opracowano internetową platformę prognoz wystę-powania przymrozków i potrzeb wodnych roślin sadowniczych https://prognozy. projekt-proza.pl/. Użytkownik po zalogowaniu ma możliwość indywidualnego skonfigurowania prognozy. Prognoza Potrzeb Wodnych Roślin Sadowniczych, zawiera informacje o prognozach na najbliższe trzy dni, ewapotranspiracji wskaź-nikowej, bilansie klimatycznym oraz potrzebach wodnych głównych gatunków roślin sadowniczych. Prognoza przewiduje także zawartość wody dyspozycyjnej lub bardzo łatwo dostępnej w strefie korzeniowej roślin. Dane takie mogą znacznie ułatwić sterowanie nawadnianiem, a przez to zwiększyć efektywność wykorzystania wody. Wstępna ocena jakości prognozowania wykazuje jego praktyczną przy-datność. ...

Dr Krzysztof Klamkowski

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Dr Iwona Sowik

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Dr Agnieszka Masny

Porównanie reakcji trzech odmian truskawki uprawianych w szklarni na deficyt wody

W doświadczeniu określono wpływ deficytu wody w podłożu na wybrane parametry fizjologiczne, wzrost i plonowanie roślin trzech odmian truskawki (‘Elsanta', ‘Elkat', ‘Grandarosa') uprawianych w szklarni. Wykazano zróżnicowanie reakcji poszczególnych odmian truskawki na suszę. Deficyt wody w podłożu (po-tencjał wody był utrzymywany na poziomie -30 kPa) ograniczył aktywność foto-syntetyczną oraz potencjał wody w liściach roślin. Największą stabilność aparatu fotosyntetycznego (wyrażoną parametrami wymiany gazowej i fluorescencji chlo-rofilu) w warunkach suszy stwierdzono w przypadku odmiany ‘Elsanta'. Rośliny tej odmiany charakteryzowały się także najwyższym plonowaniem, co wskazywałoby na jej większą odporność na niedobór wody w podłożu. Deficyt wody spowodował największe ograniczenie intensywności fotosyntezy, wzrostu oraz wielkości plonowania u roślin odmiany ‘Elkat'. ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Katarzyna Wójcik

Dr Krzysztof Klamkowski

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Ocena przestrzennej zmienności występowania opadów w Polsce centralnej w sezonie wegetacyjnym roku 2010

W warunkach klimatycznych Polski opady atmosferyczne są podstawowym źródłem wody dla roślin. Od ich ilości, intensywności i rozkładu zależy wilgotność gleby, która ma wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Charakterystyczna dla naszego klimatu jest duża zmienność i kontrastowość występowania opadów. Celem podjętych badań była szczegółowa analiza przestrzennej zmienności opadów atmosferycznych w Centralnej Polsce. Podstawę opracowania stanowiły pomiary opadów prowadzone w okresie wegetacji IV - X 2010 roku w 34 automatycznych stacjach meteorologicznych rozmieszczonych w gospodarstwach sadowniczych na obszarze Polski Centralnej pomiędzy Skierniewicami a Górą Kalwarią. Analiza wyników potwierdza opinię o bardzo dużej przestrzennej zmienności sum opadów, ich maksymalnych wysokości i intensywności oraz długości ciągów dni z opadami i bez opadów. Wysokie różnice wykazano nawet dla stacji położonych bardzo blisko siebie - kilka do kilkunastu kilometrów. Aby wiarygodnie wyznaczyć np. klimatyczny bilans wodny opady powinny być mierzone bezpośrednio na obiekcie dla którego szacowany jest bilans.     ...

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Dr Krzysztof Klamkowski

Dr Danuta Krzewińska

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Najnowsze trendy w nawadnianiu upraw sadowniczych – prace badawcze związane z nawadnianiem roślin prowadzone w ISK w Skierniewicach

Rośliny sadownicze charakteryzują się stosunkowo wysokimi wymagania-mi wodnym, co potwierdzają wyniki dotychczasowych badań. Ograniczona dostępność słodkiej wody wymusza nie tylko rozwój techniki i technologii na-wadniania, ale także poszukiwanie metod obniżenia ewaporacji, np. poprzez zastosowanie ściółek. W badaniach nad nawadnianiem, coraz większy nacisk kładzie się na poznanie reakcji na niekorzystne czynniki środowiska poszczególnych odmian roślin uprawnych. Dlatego też podejmuje się w ISK badania reakcji roślin sadowniczych na czynniki środowiska – głównie suszę. Badania nasze obejmują min. ocenę re-akcji roślin sadowniczych na poziomie odmian. Wyniki tych doświadczeń są ważne nie tylko dla producentów, ale także dla hodowców nowych odmian. W wielu programach hodowlanych największych firm światowych wprowadza się kryterium odporności roślin na suszę. Nawadnianie roślin powinno być ściśle związane z ich prawidłowym na-wożeniem. Wyposażenie sadu w instalacje nawodnieniową daje możliwość stosowania fertygacji – podawania nawozów wraz z wodą. Przy zastosowaniu odpowiedniej diagnostyki staje się ona odpowiednim narzędziem pomocnym do optymalizacji nawożenia roślin sadowniczych. Nowoczesne rozwiązania w nawadnianiu roślin sadowniczych, to połączenie możliwości stosowania nowych technologii, elementów diagnostyki nawadniania oraz hodowli nowych odmian roślin uwzględniającej ograniczenie potrzeb wodnych roślin i wzrost ich odporności na suszę. ...

Dr hab. inż. prof. UTP Andrzej Klimek

Dr inż. Bogusław Chachaj

dr hab. prof. IO Lidia Sas-Paszt

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Mgr Katarzyna Błachowicz

Sezonowa dynamika występowania roztoczy (Acari) glebowych w ściółkowanej zrębkami uprawie truskawki i płacie murawy

Badania zostały przeprowadzone w Sadzie Doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach w latach 2011-2012. Dynamikę występowania roztoczy (Acari), ze szczególnym uwzględnieniem mechowców (Oribatida), oceniano wiosną latem i jesienią w płacie murawy oraz rzędach truskawki ściółkowanej zrębkami.W ściółkowanej uprawie truskawki już na początku badań stwierdzono wysoką liczebność roztoczy - 26,91 tys. osobn. · m-2. Wśród tych pajęczaków wyraźnie dominowały mechowce (98,2%). W zrębkach zagęszczenie roztoczy, a szczególnie mechowców, w trakcie sezonu wegetacyjnego było bardziej wyrównane niż w płacie murawy. Zastosowana w doświadczeniu ściółka stworzyła korzystne warunki środowiskowe dla rozwoju większości mechowców.Na plantacji truskawki stwierdzono występowanie 12 gatunków mechowców, a w pobliskim płacie murawy było ich 9. W glebie płata murawy w kolejnych terminach badań liczba gatunków tych roztoczy wahała się od 5 do 8. W zrębkach natomiast na początku badań stwierdzono 7 taksonów, a pod koniec cyklu liczba ta wzrosła do 11. Różnice w różnorodności gatunkowej mechowców, obliczone za pomocą wskaźnika s, pomiędzy początkiem a końcem cyklu badań były istotne statystycznie.W ściółkowanej zrębkami uprawie truskawki, w zależności od terminu badań dominowały następujące mechowce: Ramusella mihelcici - 1., 2. i 4.; Tectocepheus velatus - 3. i 5. oraz Scutovertex sculptus w 6. terminie. Gatunkiem wyraźnie dominującym w płacie murawy (D = 41,4-75,5%) ...

Dr Jadwiga Treder

Doc. dr hab. Waldemar Treder

Dr Krzysztof Klamkowski

Mgr Anna Borkowska

Mgr Anna Tryngiel-Gać

Wpływ sposobu sterowania nawadnianiem gerbery na wzrost roślin i plon kwiatów

W roku 2012 prowadzono doświadczenia nad sterowaniem nawadniania gerbery uprawianej w pojemnikach. Gerbery uprawiane na kwiaty cięte w szklar-niach zwykle nawadnianie są kroplowo. Prawidłowe dostosowanie ilości pożywki nawozowej oraz częstotliwości nawadniania decyduje o warunkach powietrzno wodnych w podłożu, o wielkości plonu i jakości kwiatów oraz umożliwia oszczędność wody i nawozów. W doświadczeniu porównano wpływ 3 sposobów sterowania nawadnianiem gerbery miniaturowej ‘Surabaja', uprawianej w po-jemnikach (2 dm3) na plon, jakość kwiatów oraz zużycie wody podczas 4-miesięcznego okresu uprawy. Kombinacje nawodnieniowe zróżnicowano następu-jąco: I - kontrola (3 nawodnienia dziennie, niezależnie od przebiegu pogody), II - nawadnianie sterowane automatycznie przy ustalonym poziomie wilgotności podłoża (sonda pojemnościowa), III - nawadnianie sterowane automatycznie na podstawie ciągłego pomiaru masy 18 roślin (cała kombinacja ustawiona na wadze). Celem doświadczenia było opracowanie precyzyjnego sterowania nawadnianiem gerbery za pomocą prototypowego urządzenia wagowego, współpracującego ze sterownikiem nawodnieniowym. Skład pożywki nawozowej był identyczny we wszystkich kombinacjach (N 170, P 34, K 200, Mg 30, Ca 140 (mg/l) + mikroelementy). Automatyczne nawadnianie na podstawie pomiaru masy doniczek z roślinami powodowało uzależnienie dawek nawodnieniowych od zmiany warunków atmosferycznych, które wpływają na potrzeby wodne roślin (nasłonecznienie i temperatura). Gerbery nawadniane za pomocą systemu wagowego zużyły wpraw-dzie najwięcej wody w przeliczeniu na jedną roślinę, ale ...