Dla efektywnej realizacji Narodowego Planu Rozwoju (NPR) i realizacji strategii równoważenia regionalnych potrzeb wsi i rolnictwa, niezbędny jest rozwój badań i wdrożeń dotyczących przemian w infrastrukturze i wielofunkcyjności obszarów wiejskich. Trzeba aktualizować i opracowywać nowe, możliwie proste, metodyki i metody porównań poziomych i pionowych pomiędzy badanymi obiektami przestrzennymi, tj. sołectwami, gminami czy rejonami (powiatami) w wybranym regionie (województwie) czy makroregionie kraju. Zaproponowano przeprowadzać oceny porównawcze z podziałem na:─ charakterystyki badanych obiektów (np. gmin),─ ich rozwoju infrastrukturalnego,─ wielofunkcyjność badanego obszaru wiejskiego.Charakteryzowanie badanych obiektów (gmin) proponuje się poprzez oszacowanie przynajmniej 10 czynników dotyczących powierzchni (ogólna, leśna, UR, TUZ i jakości gleb) oraz mieszkańców i ich gospodarstw domowych związanych i niezwiązanych z gospodarstwami rolniczymi. Dotychczasowy rozwój poziomu infrastrukturalnego technicznej gminy da się określić 10 czynnikami, których parametry można oszacować liczbami procentowymi (%) w stosunku do liczby gospodarstw domowych w gminie. Charakteryzowanie wielofunkcyjności gminy można by ustalać wg miejsc i struktury zatrudnienia czy źródeł utrzymania mieszkańców. Zaproponowano uwzględnianie 15 źródeł utrzymania „etatów" pracowniczych i 20 czynników oceny stopnia wielofunkcyjności gminy. Niezbędne dane wejściowe do ocen poziomu infrastruktury technicznej i wielofunkcyjności gmina można uzyskać z materiałów Narodowych Spisów Powszechnych (NBP) i Powszechnych Spisów Rolnych (PSR) z 1996 i 2002 r. oraz z aktualnych danych statystycznych gromadzonych w samorządach ...
Zaprezentowano niektóre wyniki analiz i studiów prognostycznych IBMER w zakresie kształtowania się zrównoważonej produkcji rolniczej integrowanej z wielofunkcyjnym rozwojem wsi i ochroną środowiska obszarów wiejskich. Na zmniejszającej się powierzchni użytków rolnych (UR) musimy intensyfikować dobrą jakościowo produkcję roślinną i zwierzęcą, przy zmieniającej się strukturze nakładów materiałowo-energetycznych i usług produkcyjnych tak, aby przyszłemu pokoleniu przekazywać środowisko rolnicze i wiejskie w ekologicznej kondycji lepszej od dotychczasowego. Zmiany ilościowe i substytucyjne w nakładach pracy żywej, nakładach materiałowych i inwestycyjnych oraz w nakładach bezpośrednich nośników energii w rolnictwie i jego infrastrukturze wpływają nie tylko na poziom jednostkowych kosztów produkcji rolniczych surowców żywnościowych, ale wpływają także na postępy w zakresie wielofunkcyjności wsi i tempa realizacji regionalnych programów rolnośrodowiskowych. Stosując zaktualizowaną w IBMER metodologię badań dotychczasowego stanu i szacunków prognostycznych w zakresie ponoszonych skumulowanych nakładów materiałowo – energetycznych liczonych metodą rachunku ciągnionego, stwierdzamy, że: – jednostkowa energochłonność produkcji rolniczej liczona liczbą jednostek energetycznych (MJ) na umowną rolniczą jednostkę zbożową (JZ) systematycznie obniża się i będzie ulegać dalszemu zmniejszaniu dzięki racjonalizacji zatrudnienia i stosowania agrochemikaliów, wykorzystywania środków trwałych i ograniczaniu dotychczasowego zużycia paliw stałych (głównie węgla),- efektywność energetyczna (JZ / MJ) zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej jest nadal ujemna, co jest przyczyną słabego rozwoju energetycznego wykorzystywania ...
Przedstawiono niektóre wyniki badań i studiów prognostycznych IBMER nad kształtowaniem się przyszłościowego modelu rolnictwa i techniki (inżynierii) rolniczej zachodzących pod wpływem realizacji wspólnej polityki rolnej i proekologicznego oddziaływania na wielofunkcyjny rozwój wsi i obszarów wiejskich. Zapoczątkowany proces technologiczny modernizacji rozwojowych gospodarstw rodzinnych i farmerskich wiąże się z propagowanym przechodzeniem od tradycyjnych i intensywnych systemów produkcji rolniczej do systemu rolnictwa zrównoważonego, ekologicznego i precyzyjnego. Stwierdzono systematyczne oddziaływanie postępu naukowo-technicznego na efektywność produkcji roślinnej i zwierzęcej w ciągle zmniejszającej się liczbie towarowych gospodarstw rodzinnych. Dalszy postęp technologiczny, zmniejszanie się skumulowanej energochłonności i jednostkowych kosztów produkcji rolniczej będzie stymulować utrzymywanie się około 400 tys. rozwojowych gospodarstw i grup producentów rolnych zdolnych do konkurowania na rynkach żywnościowych. Stwierdzono też, że w zakresie równoważenia produkcji rolniczej, integrowanej z wielofunkcyjnym rozwojem wsi, poszanowania energii i ochroną środowiska obszarów wiejskich, nauka i technika rolnicza ma coraz poważniejsze zadania. Trzeba między innymi przesądzać i godzić interesy producentów rolnych i żywnościowych z ekologicznymi wymaganiami ochrony gleby, wody, powietrza, lasów i innych. Należy przesądzać czy można całkowicie rezygnować ze stosowania agrochemikaliów przy założonej na wiele lat produkcji żywności ekologicznej. Warto też bardziej obiektywnie oceniać substytucję różnych rodzajów energii, a w tym wymaganym wykorzystaniem energii z zasobów odnawialnych. Niezbędne są więc ...
Przedstawiono niektóre wyniki studiów własnych oraz badań terenowych i modelowych IBMER dotyczących przechodzenia gospodarstw rolnych od ekstensywnych i intensywnych konwencjonalnych systemów organizacyjnych działalności produkcyjnej do zrównoważonych systemów produkcji rolniczej integrowanych ze środowiskiem obszarów wiejskich. Taka ewolucyjna restrukturyzacja będzie obejmować prawie wszystkie towarowe gospodarstwa rolnicze objęte zobowiązaniami wynikającymi z dyrektyw Unii Europejskiej (UE) i wymagań realizacyjnych Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Głównym celem organizacyjnej, technologicznej i ekologicznej przemian w działalności rozwojowych gospodarstw rolniczych jest i będzie pozyskiwanie coraz bardziej bezpiecznych (zdrowych) surowców i przetworów żywnościowych w warunkach coraz lepszego poszanowania energii i środowiska na obszarach wiejskich. Krytycznie oceniono rozwój rolniczej produkcji ekologicznej metodami organicznymi, czyli bez użycia wszelkich agrochemikaliów. Wskazywano na potrzebę praktycznego wykorzystywania zdobyczy postępu chemizacyjnego i biologicznego, a w tym organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO). Zalecano rozwijanie metodami informacyjnymi precyzyjnej produkcji zrównoważonej i ekologicznej przy wykorzystywaniu nowoczesnych środków technicznych nowych generacji. Dokonano oceny dotychczasowych standardów i sposobów kontroli wprowadzania na rynek bezpiecznej żywności. Stwierdzono, że nie wszystkie stosowane parametry certyfikacyjne produktów i przetworów rolniczych oraz parametry ochrony przed skażeniem gleby, wody, powietrza, roślin i zwierząt wynikają z aktualnie prowadzonych badań podstawowych i rozwojowych. Postulowano rozwijanie interdyscyplinarnych badań rozwojowych dotyczących żywienia i żywności oraz badań i wdrożeń nowych technik i technologii pozyskiwania ...
Zaprezentowano wyniki studiów prognostycznych autora w zakresie nie-zbędnego rozwoju infrastruktury rolniczej, na tle przewidywanego kształtowania się przyszłościowego modelu rolnictwa i jego obsługi do 2030 r. Poziom infra-struktury rolniczej musi być zintegrowany z poziomem infrastruktury obszarów wiejskich powiązanej z całą infrastrukturą kraju. Infrastruktura ta powinna spełniać wymagania wynikające z aktualnego postępu naukowo-technicznego oraz z przyszłościowych potrzeb ludności rolniczej i wiejskiej. Rozwój infrastruktury rolniczej będzie przynosić wymierne efekty produkcyjne, energetyczne, ekono-miczne, ekologiczne, socjalne i społeczne. Uznano, że najtrudniejsze w realizacji, a równocześnie najpotrzebniejsze będą inwestycje infrastrukturalne w zakresie gospodarki wodnej w kraju, na obszarach wiejskich i w rolnictwie. Kolejno ważne są i będą inwestycje związane z kanalizacją i sanitacją wsi, inwestycje drogowe i energetyczne oraz inwestycje związane z obrotem towarowym, usługowym, doradztwem i informatyzacją. Coraz większego znaczenia nabiera modernizacja i rozwój infrastruktury we-wnętrznej towarowych gospodarstw rolnych. Niezbędne nakłady na infrastrukturę wewnętrzną oraz rozwój infrastruktury lokalnej będą pochodzić w znacznej części z dopłat, dotacji i kredytów ze środków pomocowych Unii Europejskiej (UE) oraz dotacji budżetu centralnego i budżetów samorządowych. Duże znaczenie mają środki UE przekazywane w ramach realiza-cji programów rozwoju obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, rozwoju wo-jewództw wschodnich i innych. Należy podejmować starania, aby programy pomocowe UE działały także po 2013 ...
Described were IBMER (Institute for Buildings Mechanization and Electrificationof Agriculture (IBMER)) activities aimed at the development and verificationof research procedures used for the assessment of commercial family farmactivities and for evaluation of progress in their technological and ecological modernization.Current assessment of agricultural farm activities has been conducted usingan appropriate IBMER procedure [Wójcicki 2008], which comprises tables forparametric (numerical) description of commercial farm equipment and activitiesin 2008.Development family farm is modernized on the basis of the project of itsorganization and mechanization in the nearest 5-7 years (e.g. until 2015). Suchproject may be developed using new IBMER technological and balance sheet procedure(methods), which has been currently (2009) elaborated and verified.A comparison of the recent activities with the accepted organizational projectallows to determine the level of progress in the sphere of technical and ecologicalmodernization of the analysed farm and its infrastructure.Both research procedures contain a number of common methodical bases,the part of which was synthetically compiled in tables concerning the assessmentof modernization of a sample farm with farm area 40 ha AL, specializing in potato,milk and beef cattle production. ...
Przedstawiono niektóre wyniki badań i prognoz dotyczących kierunków za-chodzących przemian organizacyjno-technicznych w rolnictwie i jego infrastruktu-rze.Głównym celem przemian w przedsiębiorstwach rolniczych będzie pozy-skiwanie coraz bardziej bezpiecznych (zdrowych) surowców i przetworów żywno-ściowych w warunkach coraz lepszego poszanowania energii i środowiska na obszarach wiejskich. Poszanowanie energii oznacza zmniejszenie jednostkowych nakładów materiałowo-energetycznych i pracy żywej, a więc zmniejszanie kosztów własnych produktów dostarczanych na rynek po cenach satysfakcjonujących za-równo ich producentów i konsumentów.Konkurencyjna walka na rynkach żywnościowych zmniejsza i będzie nadal zmniejszać liczbę naszych towarowych gospodarstw rolniczych. W perspektywie 15-20 lat będzie ich około 300 tys. i one będą dostarczać do przetwórstwa lub bezpośrednio na rynek prawie całą towarową produkcję rolniczą.Wszystkie towarowe gospodarstwa rodzinne będą musiały modernizować i rozwijać swoją produkcję na podstawie opracowanego projektu urządzenia, zme-chanizowania i doinwestowania (biznes plan). Każde gospodarstwo będzie mogło ocenić potrzeby i możliwości finansowe w zakresie dostosowywania się do wyma-gań stawianych przyszłościowym rolniczym przedsiębiorstwom rodzinnym.W opracowaniu przedstawiono metodykę modernizowania gospodarstw metodą kart technologicznych i sposób oceny możliwości inwestycyjnych unowo-cześnionego gospodarstwa. Zaprezentowano także podjęte i realizowane zbiorowo badania rozwojowe w wybranych 50 gospodarstwach rodzinnych zlokalizowanych w różnych regionach kraju. ...
Przedstawiono wyniki studiów dotyczących zapotrzebowania na energię w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystywania odnawialnych zaso-bów energii (OZE).Stwierdzano, że przeceniane są efekty stosowania energii odnawialnej, a szczególnie spalania biomasy i jej wpływu na emisję gazów cieplarnianych. Na jednostkę uzyskiwanej energii biopaliwa emitują więcej dwutlenku węgla (CO2) niż stosowane paliwa konwencjonalne, a w tym węgiel. Nie można zakładać „zerowej" emisji CO2 powstającej ze spalania biomasy. Nie będziemy mogli do 2020 r. zrealizować naszych zobowiązań wobec Unii Europejskiej (UE) w zakresie oszczędzania energii, emisji gazów cieplarnia-nych i zwiększenia udziału OZE w naszym krajowym bilansie energetycznym.Intensywne zwiększanie zużycia biopaliw stałych, ciekłych i gazowych mo-że zagrażać naszej gospodarce leśnej i rolnej oraz niezbędnej ochronie gleby, wody i powietrza na obszarach wiejskich. Zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych bę-dzie wymagało kapitałochłonnych inwestycji w siłownie jądrowe, wodne i wiatrowe oraz w urządzenia solarne i geotermalne.Niezbędne są interdyscyplinarne badania podstawowe i rozwojowe w za-kresie wpływu przemian energetycznych na kształtowanie i ochronę środowiska wiejskiego.
...
Zaprezentowano prognozę społeczno-ekonomicznych przemian w gospo-darstwach rolniczych i w równoważonym rolnictwie do 2030 r., na tle niezbędnych przemian energetycznych i ekologicznych zachodzących na wsi i w całej Polsce.Do określenia kierunków przemian na wsi i w rolnictwie wykorzystano wy-niki Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. (PSR'10) i wstępne wyniki Narodo-wego Spisu Powszechnego GUS z 2011 r. Prognozowano, że około 2030r. na ob-szarach wiejskich zamieszkiwać będzie 39% ludności Polski, prowadząc 33,0% samodzielnych gospodarstw domowych. Ludność rolnicza w gospodarstwach po-wyżej 1,0 ha UR będzie stanowiła 13,3% ludności wiejskiej i 5,2% ludności całego kraju. Produkcyjnych gospodarstw (przedsiębiorstw) rolniczych bedzie około 530 tys. i będą one dostarczać na rynek prawie całą towarową produkcję surowców żywnościowych. Wprowadzenie produkcji zrównoważonej i nowych technologii opartych na nowych agregatach maszynowych, zmniejszy jednostkowe nakłady pracy i energii, przyczyniając się równocześnie do poprawy ekologicznych wyma-gań dotyczących ochrony gleby, wody, powietrza, roślin, zwierząt i ludzi na obsza-rach wiejskich. Rolnictwo będzie zmniejszać emisję do atmosfery metanu (CH4) i dwutlenku węgla (CO2) między innymi poprzez wzrost wykorzystywania odnawial-nych zasobów energii (OZE). Krytycznie i z rezerwą należy odnosić się do energe-tycznego spalania słomy, ziarna, drewna i innych rodzajów nieprzetworzonej lub przetworzonej biomasy (np. biopaliw).Opracowana prognoza ITP pozwala na wnioskowanie odnośnie dalszej re-alizacji polityki agrarnej i ...
W pracy przedstawiono wyniki analiz działalności gospodarczej i inwestycyjnej w 53 wybranych gospodarstwach rodzinnych w 2009 i 2010 r. Zebrane wyniki porównano z odpowiednimi danymi jakie przewiduje się w projektach modernizacji tych gospodarstw do 2015 r.Celem przeprowadzonych analiz było określenie potrzeb i możliwości inwestycyjnych badanych gospodarstw oraz poszukiwanie metody oceny działalności inwestycyjnej określonego gospodarstwa rodzinnego.W latach 2009-2012 badano gospodarstwa o powierzchni od 8 do 150 ha UR (użytków rolnych).Średnia powierzchnia badanych obiektów wynosiła w 2009 r. 44,23 ha UR, w 2010 r. 45,88 ha UR, a w 2015 r. będzie wynosić 49,49 haUR, czyli wzrośnie o 11,9%.Stwierdzono, że wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstwa maleją odtworzeniowe (amortyzacja) potrzeby inwestycyjne, a wzrastają możliwości rozwojowej działalności inwestycyjnej. Szacowano także potencjalne możliwości inwestycyjne gospodarstw doliczając do poniesionych nakładów inwestycyjnych różnicę między rzeczywistymi dochodami rodziny a dochodami porównywalnymi z dochodami rodzin pozarolniczych.W 2009 r. średnie jednostkowe inwestycyjne potrzeby odtworzeniowe wynosiły 1140 zł·ha-1UR, poniesione nakłady (wydatki) inwestycyjne wynosiły 1930 zł·ha-1UR a potencjalne możliwości inwestycyjne oszacowano na 3391 zł·ha-1UR.Odpowiednio, w 2010 r. średnie jednostkowe potrzeby inwestycyjne wynosiły 1106 zł·ha-1UR, a poniesione nakłady inwestycyjne wyniosły 1687 zł·ha-1UR, a potencjalne możliwości inwestycyjne 3592 zł·ha-1UR. Średnio badane obiekty ponoszą więc większe nakłady inwestycyjne w stosunku do potrzeb odtworzeniowych (amortyzacja) ...
