Dr inż. Mariusz Sojka

Prof. dr hab. Sadżide Murat-Błażejewska

Dr inż. Jolanta Kanclerz

Wpływ przełożonego koryta rzeki Małej Wełny na stosunki wodne terenów przyległych

Celem pracy była ocena wpływu przełożonego koryta rzeki Małej Wełny na stosunki wodne terenów przyległych. W pracy przedstawiono także możliwości udrożnienia koryta rzeki w celu zachowania jej równowagi dynamicznej. W pracy wykorzystano wyniki własnych badań i obserwacji terenowych prowadzonych w latach 2000–2008 w zlewni rzeki Małej Wełny do przekroju Kiszkowo. Do głównych przyczyn występowania podtopień w dolinie rzeki Małej Wełny, na odcinku Zakrzewo–Kiszkowo, można zaliczyć warunki hydrauliczne przełożonego odcinka koryta. Geometria koryta (o zbyt małym przekroju), małe spadki dna rzeki, a także brak konserwacji dna i skarpy koryta rzecznego powodują, że przy średnio wysokich przepływach (SWQ) rzeka jest mało przepustowa. Dla poprawienia przepustowości przełożonego odcinka rzeki i rowów opaskowych „A” i „B” należy wykonać modernizację urządzeń hydrotechnicznych oraz całego systemu wodnego w zlewni rzeki. Prace te powinny być poprzedzone szczegółowymi pomiarami geodezyjnymi. ...

Dr inż. Mariusz Sojka

Prof. dr hab. Sadżide Murat-Błażejewska

Inż. Rafał Wróżyński

Ocena zagrożenia powodziowego w zlewni rzeki Małej Wełny

Celem pracy było oszacowanie zagrożenia powodziowego w zlewni rzeki Małej Wełny na odcinku od wypływu z Jeziora Gorzuchowskiego do przekroju Kiszkowo jaz nr 1 (Brudzewko). Podstawą określenia przepływów maksymalnych rzeki Małej Wełny, o prawdopodobieństwie przewyższenia 10%, 1% i 0,2%, były przepływy uzyskane z roczników hydrologicznych z lat 1965-1975 i 1978-1983 oraz własne pomiary prowadzone w latach 2000-2009 w profilu Kiszkowo. Prze-pływy prawdopodobne obliczono według metody IMGW, gdzie prawdopodobień-stwo przewyższenia przepływu maksymalnego rocznego obliczono jako prawdo-podobieństwo alternatywy dwóch niewykluczających się zdarzeń niezależnych. Następnie wprowadzono je do modelu hydraulicznego RUBiKoN, za pomocą któ-rego obliczono rzędne zwierciadła wody, które naniesiono na profil podłużny ba-danej rzeki. Numeryczny model powierzchni doliny rzeki został opracowany na podstawie numerycznych map topograficznych w skali 1:10 000 za pomocą pro-gramu komputerowego ArcGIS z rozszerzeniem Spatial i 3D Analyst. Rzędne zwierciadła wody oraz trójwymiarowy model powierzchni terenu pozwoliły ustalić obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia podtopienia jest niskie (wy-nosi raz na 500 lat), średnie (raz na 100 lat) i wysokie (raz na 10 lat).     ...

Prof. dr hab. Sadżide Murat-Błażejewska

Dr inż. Jolanta Kanclerz

Dr inż. Mariusz Sojka

Ocena możliwości retencjonowania wody w jeziorach zlewni Strugi Dormowskiej

Celem pracy była ocena możliwości retencjonowania wody w jeziorach, przez które przepływa rzeka Struga Dormowska, do zwiększenia gwarancji pokrycia potrzeb wodnych stawów rybnych położonych w zlewni. Struga Dormowska jest rzeką trzeciego rzędu, lewym dopływem rzeki Warty. Całkowita powierzchnia zlewni wynosi 57,2 km2. Zlewnia Strugi Dormowskiej jest zlewnią rolniczo-leśną. Struga Dormowska przepływa przez dwanaście jezior o łącznej powierzchni około 240 ha. Powierzchnia jezior jest zróżnicowana od 2 do 79,6 ha. Zlewnia Strugi Dormowskiej charakteryzuje się bardzo niskimi zasobami wodnymi. Spływ powierzchniowy wynosi około 2 dm3.s-1.km-2, a współczynnik odpływu 0,1.Realizując piętrzenie wody w jeziorach w zakresie naturalnych wahań stanów wody od 0,2 do 0,3 m, można uzyskać około 0,4 mln m3 wody w warstwie retencji użytecznej. Pozwoli to na wyrównanie odpływu w zakresie od 6 do 21% w latach wilgotnych i suchych. Piętrzenie wody w jeziorach powinno być realizowane w okresie od marca do lipca, następnie szandory z zastawek powinny być usuwane, aby przywrócić ciągłość ekologiczną rzeki.     ...

Prof. dr hab. Sadżide Murat-Błażejewska

Dr inż. Mariusz Sojka

Prof. dr hab. Antoni Przybył

Zmiany jakości wody i struktury ichtiofauny rzeki nizinnej w latach 2000–2009

W pracy przedstawiono analizę i ocenę zmian stanu fizykochemicznego i struktury ichtiofauny rzeki Małej Wełny latach 2000-2009. W okresie badań pod względem stanu fizykochemicznego wody rzeki zakwalifikowano do stanu umiar-kowanego, ze względu na wskaźniki tlenowe (tlen rozpuszczony, BZT5 i ChZT) i biogenne (azot azotanowy i amonowy). Przeprowadzone badania struktury ichtio-fauny, na 7 odcinkach usytuowanych wzdłuż biegu rzeki wykazały, że zarówno li-czebność, jak i biomasa na poszczególnych stanowiskach badawczych była zróżni-cowana, a wskaźnik różnorodności Shanonna wynosił H = 0,9. Ichtiofauna była reprezentowana przez 18 gatunków ryb, spośród których największy udział w łącznej biomasie wszystkich stanowisk w roku 2008 miał szczupak 47%, nato-miast ilościowo dominował ciernik 206 szt., co stanowiło 32% całości. Spośród 18 gatunków ryb występujących w wodach badanej rzeki - 15 gatunków zakwali-fikowano do kategorii ryb zagrożonych niższego ryzyka, a 3 gatunki do zagrożo-nych wyginięciem. Stan ekologiczny rzeki oceniony na podstawie struktury ichtio-fauny i jakości wody uznano jako umiarkowany, co wskazuje na umiarkowany poziom zakłóceń wynikający z działalności człowieka, ale wyższy niż występujący w warunkach stanu dobrego.     ...

Prof. dr hab. Piotr Ilnicki

Dr inż. Krzysztof Górecki

Dr Mirosław Grzybowski

Dr Alicja Krzemińska

Dr inż. Piotr Lewandowski

Dr inż. Mariusz Sojka

Podstawowe uwarunkowania metodyczne oceny stanu ekologicznego cieków wodnych na podstawie elementów hydromorfologicznych

Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60 wymaga od krajów członkowskich dokonania oceny stanu ekologicznego cieków naturalnych oraz potencjału ekolo-gicznego cieków silnie zmienionych i sztucznych. Ocena obejmuje elementy bio-logiczne, właściwości fizykochemiczne wody oraz elementy hydromorfologiczne (reżim hydrologiczny, ciągłość rzeki, morfologia koryta i dolina). W roku 2009 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zaakceptował przygotowaną przez auto-rów nową metodę MHR (Monitoringu Hydromorfologicznego Rzek). Jej opraco-wanie wymagało dokonania przeglądu badań wykonanych w Polsce i w innych krajach Europy w latach 1980-2008. Metoda MHR zakłada badanie warunków hydromorfologicznych głównych cieków wszystkich wydzielonych w kraju 4508 jednolitych części wód powierzchniowych o łącznej długości około 75 000 km. Należało przy tym uwzględnić liczne istniejące przepisy unijne i krajowe, dostępność materiałów kartograficznych oraz innych baz danych o ciekach wodnych. Przeanalizowano możliwość sporządzenia odrębnych metodyk dla rzek o różnej powierzchni zlewni, w różnych krajobrazach, kategoriach i typach abiotycznych. Stwierdzono, iż metodyki stosowane przy badaniach elementów biologicznych nie dostarczają informacji potrzebnych dla oceny hydromorfologii rzek. Wynikiem przeprowadzonych prac jest nowa metodyka, która uwzględnia ocenę czterech podstawowych elementów opartych na licznych wskaźnikach i atrybutach. Jej wynik podaje się w formie współczynnika jakości ekologicznej, którego wartość waha się w granicach 0-1,0. Powyższe liczne i różnorodne uwarunkowania stworzyły podstawę dla koncepcji nowej metodyki o małej ...

Prof. dr hab. Piotr Ilnicki

Dr inż. Krzysztof Górecki

Dr Mirosław Grzybowski

Dr Alicja Krzemińska

Dr inż. Piotr Lewandowski

Dr inż. Mariusz Sojka

Metodyka prowadzenia monitoringu stanu hydromorfologicznego polskich rzek

W artykule przedstawiono podstawowe założenia nowej metodyki MHR (Monitoring Hydromorfologiczny Rzek), która spełnia zalecenia Ramowej Dyrek-tywy Wodnej 2000/60 oraz normy europejskiej PN-EN 14 614. Metodyka ta uwzględnia również kompatybilność z wymogami dyrektyw dotyczących raporto-wania, systemów informacyjnych, jak i rozporządzeń Ministra Środowiska. W trakcie tworzenia metodyki MHR bazowano na doświadczeniach zebranych w ostatnich 25 latach w krajach środkowej Europy przy badaniu warunków hy-dromorfologicznych rzek, przy czym oparto się na dotychczasowych pracach zmie-rzających do wdrażania w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej.MHR przewiduje dokonanie oceny warunków hydromorfologicznych w systemie, hierarchicznym, umożliwiając tym samym określenie liczbowej wartości współczynnika jakości ekologicznej. Podstawę systemu stanowią cztery elementy: reżim hydrologiczny, ciągłość rzeki, morfologia koryta i dolina zalewowa. Każdy element jest charakteryzowany przez kilka wskaźników, a te przez wybrane atrybuty. Taka forma oceny wskaźników i elementów pozwala na określenie parametru powodującego nieuzyskanie dobrego stanu lub potencjału ekologicznego. Ocenę jednolitej części wód powierzchniowych uzyskuje się poprzez ocenę średnią z poszczególnych elementów. Zaproponowana metoda ma swoje oparcie na istnie-jących mapach topograficznych, ortofotomapach, danych IMGW oraz na danych od administratorów cieków. Z założenia badania terenowe powinny obejmować co najmniej 10% długości badanej jednolitej części wód.Stwierdzona znaczna zmienność badanych wskaźników wzdłuż biegu rzek wskazuje na konieczność objęcia monitoringiem całej ...