Niszcząca działalność powodziowych przepływów rzek i potoków górskich jest stosunkowo duża, a szczególnie wtedy, jeżeli na ich brzegach brak odpowiedniej zabudowy biologicznej. Powódź, która na potoku Wielka Puszcza wystąpiła w roku 2005 i dokonała licznych zniszczeń, pozwoliła też autorom na przeprowadzenie weryfikacji skuteczności przeciwerozyjnej występującej zabudowy biologicznej omawianego potoku. Stwierdzono m.in., że największe zniszczenia spowodowane wzmiankowaną powodzią wystąpiły na tych odcinkach brzegów, gdzie nie było drzewiastej zabudowy biologicznej oraz na tych, gdzie zabudowę biologiczną tworzyły drzewa leśne, a mianowicie: świerk, jodła, buk, jawor, a nie olsza szara i wierzby, które są dla zabudowy biologicznej potoków i rzek górskich najbardziej odpowiednie. Analiza szkód powodziowych spowodowanych występowaniem na terenie zlewni potoku Wielka Puszcza w dniu 23.08.2005 katastrofalnego opadu deszczu w ilości ponad 70 litrów na 1 m2 nie były w stanie zretencjonować nawet zajmujące prawie 82% obszary leśne, zdominowane przez drzewostany świerkowe. Szybki spływ wód opadowych ze stromych stoków spowodował wezbranie o 3 m wysokości fali w korycie potoku, energia kinetyczna wezbraniowego przepływu wód korytowych była tak silna, że spowodowała obniżenie się dna koryta potoku Wielkiej Puszczy prawie o 2 m i poszerzenie średnio o 4 m. Na skutek podcięcia przez płynącą wodę brzegów na znajdujących się nad nimi stromych zboczach i ...
Występujące w naszym kraju murawy kserotermiczne są zbiorowiskami niezwykle cennymi, gdyż poprzez obecność w nich gatunków roślin pochodzących z cieplejszych stref klimatycznych zwiększają bioróżnorodność krajowych ekosystemów trawiastych. Przyczyniają się również do poprawy walorów krajobrazowych terenów na których występują. Wyżyna Małopolska jest regionem gdzie murawy kserotermiczne występują dosyć licznie. Zajmują one na ogół niewielkie powierzchnie zazwyczaj tam gdzie istnieją ciepłe i suche siedliska występujące głównie na silnie nasłonecznionych stokach i zboczach o południowej ekspozycji. W murawach kserotermicznych na terenie Wyżyny Małopolskiej występują cztery zespoły roślinne. Na skałkach gipsowych pokrytych cienką warstwą gleby lessowej spotyka się zespół stulisza miotłowego z ostnicą włosowatą (Sisymbrio-Stipetum capillatae). Drugim wykształcającym się na podłożu gipsowym pokrytym nieznacznie grubszą warstwą lessu jest zespół rutewki mniejszej i szałwi łąkowej (Thalictro- Salvietum pratensis). Często spotykany na Wyżynie Małopolskiej jest zespół omanu wąskolistnego (Inuletum ensifoliae), występujący na południowych stromych zboczach wyniosłości terenowych utworzonych z margli senońskich. Czwartym zespołem roślinności kserotermicznej, powszechnie występującym na Wyżynie Małopolskiej jest zespół miłka wiosennego z kłosownicą pierzastą (Adonido-Brachypodieto pinnati), spotykany na głębszych glebach gliniasto-ilastych względnie próchnicznych glebach brunatnych podobnych do czarnoziemów. Murawy kserotermiczne nie będąc zespołami klimaksowymi podlegają naturalnej sukcesji roślinnej, przekształcając się w ekosystemy leśne. Dla utrzymania zbiorowisk roślinności kserotermicznej niezbędna jest więc ingerencja człowieka, ...
Przedstawiono zmiany dotyczące infrastruktury technicznej i elementów ekologicznych towarzyszących nowo wybudowanemu zbiornikowi wodnemu Domaniów na rzece Radomce. Budowa nowej sieci dróg łączących miejscowości w sąsiedztwie zbiornika wynikała ze zmian w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenu. Budowa nowych systemów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, infrastruktury technicznej (tzw. proekologicznej) jest uzasadniona eliminacją szkodliwego zanieczyszczania wód magazynowanych w zbiorniku i wykorzystywanych do wszystkich określonych celów. Istotne jest zapobieganie procesom eutrofizacji, prowadzącym do degradacji zbiornika. W celu utrzymania dobrej jakości wód, a nawet jej poprawienia uzasadniona była szybka budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków ponieważ wzrastała i nadal wzrasta liczba budynków mieszkalnych i gospodarczych zgodnie z planem zagospodarowania terenu wokół zbiornika. Opisano wykonane i podjęte działania w celu prawidłowej, pod względem ekologicznym, eksploatacji zbiornika. Stwierdzono prawidłowy rozwój infrastruktury technicznej zapewniający korzystne efekty szczególnie w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. ...
Wyżyna Małopolska obok Wyżyny Lubelskiej jest obszarem naszego kraju, gdzie występuje najwięcej siedlisk kserotermicznych. W okresie wegetacji 2007 roku na południowym zboczu wzniesienia Lisiniec znajdującego się w okolicach Miechowa przeprowadzono badania fenologiczne dotyczące spektrów występowa-nia faz rozwojowych wybranych roślin kserotermicznych ze szczególnym uwzględnieniem fazy kwitnienia. Obserwacjami objęto następujące gatunki: Ado-nis vernalis, Agrimonia eupatoria, Anemone silvestris, Anthemis tinctoria, Aster amellus, Brachypodium pinnatum, Campanula sibirica, Centaurea scabiosa, Centaurea stoebe, Cirsium pannonicum, Coronilla varia, Cypripedium calceolus, Galium verum, Inula ensifolia, Linum flavum, Linum hirsutum, Medicago falca-ta, Orchis pallens, Peucedanum oeroselinum, Salvia pratensis, Sanguisorba minor, Stachys recta opisując ich stanu faz rozwojowych który porównywano z danymi zamieszczonymi w kluczu „Rośliny Polskie” [Szafer i in. 1967]. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że kwitnienie prawie wszystkich badanych gatunków roślin zaczynało się później oraz wcześniej ulegało zakończeniu niż to podają Szafer i in. [1967]. Opóźnienie kwitnienia oraz przy-spieszenie przekwitania spowodowane zostało zapewne silną suszą wiosenną oraz niezbyt obfitującym w opady atmosferyczne sezonem wegetacyjnym. Dla dokładniejszego poznania fenologicznych faz kwitnienia roślin kserotermicznych i ich uzależnień od zjawisk meteorologicznych, a szczególnie występowania opadów i uwilgotnienia siedlisk, niezbędne są dalsze tego rodzaju badania. ...
Wiesiołek dwuletni Oenothera biennis jest dziko rosnącym gatunkiem szczególnie na lżejszych i jałowych glebach, który od bardzo dawna wzbudzał zainteresowanie swoimi właściwościami użytkowymi. Jego korzeń używany był jako warzywo o dużych właściwościach dietetycznych. Zainteresowanie wiesiołkiem nasiliło się jeszcze bardziej pod koniec XX wieku kiedy odkryto, że zawarty w nasionach wiesiołka olejek jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, a szczególnie linolowy i gamma linolenowy, które oprócz aktywizacji biologicznej organizmu ludzkiego, znajdują też z dobrym rezultatem zastosowanie w leczeniu różnych chorób, a szczególnie: Alzheimera, alergicznych, neuropatii cukrzycowej, demencji, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz przeróżnych następstw chorób powirusowych. Ponieważ uprawa plantacyjna wiesiołka dwuletniego obniża nieco właściwości terapeutyczne uzyskiwanego z nasion olejku, przeto zdaniem autorów nasiona wiesiołka powinno się też zbierać z roślin dziko rosnących, a szczególnie wtedy, jeżeli jego występowanie jest tak masowe, jak ma to miejsce w Tokarni w województwie świętokrzyskim. Na powierzchni kilkudziesięciu hektarów odłogowanych gruntów ornych, na lekkiej glebie piaszczystej autorzy stwierdzili występowanie bardzo dużych ilości wiesiołka dwuletniego. Spontaniczne opanowanie tak znacznej powierzchni przez ten gatunek uznać można za pewnego rodzaju ewenement przyrodniczy, który skłonił autorów do bliższego zainteresowania się tą rośliną. ...
Na odłogowanych gruntach ornych, w zależności od warunków glebowo-klimatycznych oraz topograficznych, mogą powstawać różne pod względem fitosocjologicznym zbiorowiska roślinne. W niniejszym opracowaniu autorzy przedstawią warunki, w jakich na odłogowane grunty orne wkracza roślinność kserotermiczna. Charakterystykę odłogowanych gruntów ornych, które w procesie zróżnicowanego czasowo samozadarniania gruntów ornych przekształciły się w zbiorowiska roślinności kserotermicznej typu murawowego przedstawiono na podstawie charakterystyki fitosocjologicznej wybranych odłogowanych gruntów ornych z okolic Pińczowa i Staszowa. Stwierdzono, że w zależności od podłoża na odłogowanych gruntach ornych tworzą się zbiorowiska roślinności należące do różnych jednostek fitosocjologicznych. W początkowym okresie odłogowania powstające samoczynnie zbiorowiska cechuje duży stopień przypadkowości. Przebieg sukcesji roślinnej na odłogowanych gruntach ornych leżących w strefach glebowo-klimatycznych sprzyjających występowaniu roślinności kserotermicznej sprzyja tworzeniu się w procesie samozadarniania zbiorowisk roślinnych o charakterze stepowym. W zależności od rodzaju podłoża geologicznego (gipsy, margle, wapienie), a także miąższości nakładu glebowego, którym najczęściej jest less są one pod względem fitosocjologicznym zróżnicowane. ...
W pracy przedstawiono zmiany krajobrazu, jakie miały miejsce w czasie budowy zbiornika wodnego Domaniów na rzece Radomce i jakie zachodzą w okresie 4-letniej jego eksploatacji. W czasie budowy zbiornika zmiany krajobrazu były największe. Wynikały one przede wszystkim z kompletnej dezintegracji istniejącej infrastruktury techniczno-społecznej, a następnie zalaniu części doliny po napełnieniu zbiornika. Budowy zapory, częściowych obwałowań czaszy zbiornika i nowych odcinków dróg przyzbiornikowych spowodowały niewątpliwą antropogenizację krajobrazu, chociaż powstanie zbiornika bezsprzecznie podniosło walory krajobrazowe omawianego terenu. Konsekwencją tego jest wzrost frekwencji turystycznej oraz aktywności inwestycyjnej, wyrażającej się w budownictwie mieszkaniowym i gospodarczym, realizacji sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, dróg oraz stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków, które też zmieniają krajobraz. Wszystkie tego rodzaju oddziaływania na krajobraz można nazywać pośrednimi, bo wprawdzie wynikają one z obecności zbiornika, ale są przede wszystkim działalnością antropogeniczną, chociaż przez zbiornik spowodowaną. Zbiornik wodny oddziaływuje też na krajobraz w sposób bezpośredni poprzez podniesienie się w otaczających terenach poziomu wody gruntowej, co wpływa na skład florystyczny i stan istniejącej szaty roślinnej. Przy najwyższym spiętrzeniu wody w zbiorniku krajobraz zbiornikowy jest atrakcyjniejszy niż przy minimalnym, kiedy wynurzają się na powierzchnię pewne partie dna. Niekorzystnie na krajobraz oddziaływuje abrazja brzegu, która nastąpiła na odcinku ok. 130 m, a korzystnie biologiczna zabudowa brzegów zbiornika. ...
Procesy erozyjne, oprócz niszczenia wierzchniej warstwy gleby, oddziałują na morfologię i hydrologię rzek. Niszczenie wierzchniej warstwy gleby zmniejsza retencje zlewni, co zwiększa spływy powierzchniowe i zwiększenie przepływów powodziowych a zmniejszenie niżówek. Szczególnie duże szkody w zlewniach górskich są powodowane deszczami nawalnymi, które mają co prawda lokalny zasięg, ale przebiegają bardzo gwałtownie. Zlewnia Wielkiej Puszczy jest położona na styku dwóch dzielnic przyrodniczo-leśnych: Podkarpacia Właściwego i Beskidu Małego, które należą do krainy karpackiej. Powierzchnia jej wynosi 19,30 km2. Gęstość sieci hydrograficznej wynosi 1,60 km⋅km-2, stoczystość 0,3102. Średnia wysokość to 507,5 m npm. Zlewnia ma stopień lesistości 81,65%, a wskaźnik rozwinięcia lesistości 0,87. W badanej zlewni przeważają spadki o nachyleniu powyżej 30% (62,1%) oraz 20–30% (20,7%). Brak jest spadków o nachyleniu 0–3%. Średni spadek powierzchni zlewni Soły wynosi 25,47%. W użytkowaniu zlewni przeważają lasy (81,65%). Gruntów ornych jest 16,54%, a użytków zielonych 1,81%. Zamieszczono przekroje poprzeczne koryta i krzywe natężenia przepływu dla sytuacji przed i po powodzi. Katastrofalne przepływy spowodowały znaczne zwiększenie powierzchni przekroju poprzecznego, obniżenie dna koryta o około 0,5 m. Nastąpiła zmiana kształtu krzywej natężenia przepływu. ...
W roku 2001 od napełnienia zbiornika Domaniów, do roku 2008 prowadzono systematyczne pomiary poziomu wód gruntowych w 16 studniach kopanych, występujących w sąsiedztwie zbiornika. Oprócz pomiarów dekadowych, wykonane też były pomiary po wystąpieniu większych opadów, które też przyczyniały się do podnoszenia poziomu wody w badanych studniach. Stwierdzono, że stan poziomu wody w studniach skorelowany był najbardziej z wysokością spiętrzenia wody w zbiorniku. Im wyższe było spiętrzenie wody w zbiorniku, tym wyższe były poziomy wód w studniach. Następowało to jednak z niewielkim przesunięciem w czasie. To samo miało miejsce przy obniżeniu spiętrzenia wody w zbiorniku z tym jednak, że w studniach poziomy wód gruntowych obniżały się jeszcze wolniej.Zawsze też w studniach poziomy wód utrzymywały się wyżej niż w zbiorniku, co w najwyższym stopniu wynika z ukształtowania się krzywej depresji.
...
Codzienne notowania poziomu spiętrzenia wody w zbiorniku, pozwoliły, po ich przeanalizowaniu, ustalić zależności występujące pomiędzy opadami atmosferycznymi, a ich wielkością w danym okresie. Stwierdzono również, ze wysokości spiętrzeń mają charakter sezonowy, niezależnie od występujących opadów. Najwyższe spiętrzenia wody w zbiorniku utrzymują się w sezonie wiosennym, a najniższe w sezonie jesiennym. Wynika to głównie stąd, że na wiosenne spiętrzenia duży wpływ wywierają też opady zimowe retencjonujące wodę w śniegu, a w okresie przedwiośnia oraz roztopów oddające ją glebie. Niskie spiętrzenia wody w okresie jesiennym są wynikiem silnej ewapotranspiracji okresu późnoletniego (wrzesień), przy stosunkowo niewielkich opadach. Celem opracowania jest zbadanie dynamiki stanów spiętrzenia wód w zbiorniku. ...
Autorzy opisują jakie procesy erozyjne gleb występują w górskich terenach Karpat i czym są powodowane. Głównymi przyczynami występowania intensywniejszych procesów erozji na omawianym obszarze są przede wszystkim większe, częstsze i bardziej intensywne opady atmosferyczne oraz większe pochylenia powierzchni terenu.Najsilniej erodowane sa przede wszystkim gleby orne, ponieważ w pewnych okresach nie są pokryte roślinnością. Oprócz erozji wodnej występuje tu również erozja wietrzna. Wody opadowe powodują zarówno erozję powierzchniową, liniową, jak też osuwiskową. Każda z wymienionych form erozji została przez autorów omówiona w artykule. ...
Przedmiotem opracowania była zlewnia cząstkowa (część źródłowa) rzeki Soły, na której dokonano szczegółowych pomiarów ombrometrycznych, fizjograficznych i hydrologicznych w przekroju hydrometrycznym, zamykającym zlewnię o powierzchni 37,525 km2. Ponadto scharakteryzowano wpływ użytkowania powierzchni, stosunki opadowe i spadki na wielkość przepływu w przekroju hydrometrycznym. ...
