Zeszyt: 2007 / 5

Dr hab.inż. Danuta Sochacka

Mgr Monika Kraszewska

Zespoły dworsko-folwarczne w strukturze i krajobrazie wsi

Gospodarstwa dworsko-folwarczne przez okres kilkuset lat stanowiły pod-stawę polskiego rolnictwa. A bogata literatura fachowa, traktująca o budownic-twie, rolnictwie i dziedzinach im pokrewnych, świadczy o tym jak ważną rolę w polskiej historii gospodarczej pełnił dwór szlachecki. Traktaty, podręczniki i poradniki adresowane były do właścicieli ziemskich. Łączyły wiedzę prak-tyczną wynikającą z doświadczenia, z osiągnięciami technicznymi i naukowymi. Odzwierciedlały też stosunki polityczno-społeczno-gospodarcze w poszczegól-nych okresach historycznych. Do kultowych opracowań zalicza się pochodzące z XIII wieku dzieło Pio-tra Crescentyna udostępnione za sprawą Andrzeja Trzycielskiego w 1549 r. pt. „Crescentyna księgi o gospodarstwie y o opatrzeniu rozmnożenia rozlicznych pożytków każdemu stanowi potrzebne”, Anzelma Gostomskiego „Gospodar-stwo” [1588], Łukasza Opalińskiego „Krótka nauka budowania dworów, pała-ców y zamków podług nieba y zwyczaiu polskiego” [1659], Jakuba Kazimierza. Haura „Architektonika albo nauka budownicza gospodarcza [1679], Piotra Świt-kowskiego „Budowanie wiejskie dziedzicom dóbr possessorom… do uwagi i praktyki podane z figurami” wydane w trzech edycjach z 1782, 1793 i 1794 r., Mikołaja Rougeta „Budownictwo wiejskie, czyli doręcznik dla gospodarzy” [1828], Karola Martina „Budownik rolniczy” [1860], kilkutomowa „Encyklope-dya rolnictwa” wydana pod redakcją Jana Tadeusza Lubomirskiego, Edwarda Stawiskiego i Stanisława. Przystańskiego [1873], „Projekty zagród włościań-skich” wydane przez Centralny Komitet Obywatelski [1915], Stanisława Tur-czynowicza trzytomowy podręcznik „Budowle wiejskie” [1927/28], Kazimierza Kalinowskiego „Poradnik ...