Renaturyzacja to przywrócenie rzece, uprzednio uregulowanej stanu zbliżonego do naturalnego (istniejącego przed regulacją lub występującego w naturze). Rzeki i doliny traciły swą naturalność z różnych przyczyn. Najczęściej było to związane z radykalnymi przekształceniami w wyniku regulacji, w tym prostowaniem koryt, zwiększaniem spadku, ujednolicaniem kształtów i wymiarów przekrojów poprzecznych, likwidacja nieregularności brzegów i dna, niszczenie ekotonów, odcięcie połączeń starorzeczy z korytem głównym, ograniczenie zasięgu i czasu trwania zalewów dolinowych. Silny wpływ ma również odprowadzanie wód zanieczyszczonych. Renaturyzacja jest na ogół procesem długotrwałym, w skład którego wchodzą różnego rodzaju przedsięwzięcia techniczne oraz samoistne przekształcenia wód i związanych z nimi terenów, tzn. realizowane przez samą naturę. Pełne przywrócenie naturalności jest w praktyce niemożliwe. Działania renaturyzacyjne mogą być realizowane w korycie rzeki, w strefie brzegowej na obszarze doliny oraz na dopływach i w zlewni. Podjęcie renaturyzacji powinno być poprzedzone rozpoznaniem, obejmującym zarówno problemy hydrologiczne, hydrauliczne, jak i przyrodnicze. Renaturyzacja rzek napotyka na różne i liczne trudności i ograniczenia. Jako najważniejsze z nich można wskazać pełnienie funkcji gospodarczych, ograniczenia techniczne, uwarunkowania własnościowe. W wyniku renaturyzacji może powstać stan, który w przeszłości był na tyle dokuczliwy, że spowodował podjęcie określonych regulacyjnych. W wielu krajach europejskich podjęto działania systemowe w celu przywracania rzekom stanu zbliżonego do naturalnego. ...
W artykule przedstawiono analizę warunków przepływu i stanu koryta Wisły w rejonie km 599–600. Wisła na tym odcinku nie jest uregulowana. Koryto jest nieregularne, występują liczne wyspy, bogata jest roślinność. Z uwagi na walory przyrodnicze utworzony został na tym odcinku rezerwat przyrodniczy Kępa Antonińska. Rzeka powoduje zagrożenie rozmycia wałów przeciwpowodziowych. Proponowane rozwiązania techniczne zabezpieczające stabilność rzeki nie mogą być zrealizowane z uwagi na wymagania ochrony przyrody. Analiza rozwiązań proponowanych przez przyrodników wskazuje, że nie uwzględniają one w zadowalającym stopniu specyfiki procesów rzecznych. Ich realizacja może doprowadzić do pogorszenia warunków morfologicznych w korycie rzeki na obszarze rezerwatu. ...
W pracy przedstawiono charakterystyki sześciu wybranych projektów rena-turyzacji rzek, z których trzy opracowano w Polsce oraz po jednym w Danii, Anglii i Niemczech. Pięć z tych projektów zostało już zrealizowanych, w tym jeden częściowo, natomiast w jednym przypadku przedstawiono opracowanie koncep-cyjne. Przy wyborze obiektów kierowano się ich zróżnicowaniem pod względem celów projektu, skali przedsięwzięcia i zastosowanych środków technicznych. Na tej podstawie wykonano analizy działań renaturyzacyjnych pod kątem celów i zakresu prowadzonych robót. Podstawowym celem renaturyzacji jest poprawa warunków środowiskowych, przyrodniczych i krajobrazowych z tym, że w po-szczególnych projektach cel ten jest osiągany różnymi środkami. Zasadą jest uwzględnianie w projektach wielu dodatkowych celów, w tym związanych z go-spodarczym wykorzystaniem rzeki i doliny, do których między innymi można zali-czyć poprawę warunków ochrony przed powodzią, funkcjonowania infrastruktury technicznej i żeglugi oraz rozwój turystyki i rekreacji.
...
