Streszczenie:

Terenową penetrację źródeł prowadzono z różnym natężeniem w latach 1997−2008. Badania miały na celu określenie różnorodności fitocenotycznej i flo-rystycznej źródeł strefy krawędziowej Roztocza na tle charakterystyki geoche-micznej wypływów. Podjęto ocenę stopnia ich naturalności bądź antropogenizacji w zależności od położenia obiektu (źródła na terenach leśnych i nieleśnych, głów-nie wiejskich) oraz odpowiedź na pytanie czy ochrona pomnikowa źródeł gwaran-tuje zachowanie ich wartości przyrodniczych. Badanym źródłom towarzyszy spe-cyficzna grupa gatunków roślin naczyniowych i mszaków, które reprezentują różne kategorie krenofitów. W niewielkich niszach źródliskowych rozwijają się zbiorowiska rzeżuchy gorzkiej i śledziennicy skrętolistnej Cardamine amara-Chrysosplenium alternifolium lub rzeżuchy gorzkiej i potocznika wąskolistnego Cardamino-Beruletum erecti, zdominowane przez kilka gatunków krenofitów obligatoryjnych i/lub fakultatywnych. Wzdłuż odpływów wód źródlanych rozwijają się fitocenozy szuwaru manny fałdowanej Glycerietum plicatae. Obecność kreno-fitów świadczy o wysokim stopniu naturalności środowiska strefy krawędziowej Roztocza. W dużych niszach źródliskowych dominują synuzja okazałych bylin, jak wierzbówka kosmata Epilobium hirsutum, mięta długolistna Mentha longifolia, trędownik oskrzydlony Scrophularia umbrosa, pokrzywa zwyczajna Urtica dio-ica, sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum, ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum. Na terenach wiejskich, pod wpływem antropopresji (wydeptywanie, spasanie itp.) w ich miejsce rozwijają się nitrofilne zbiorowiska dywanowe, które budują m.in.: wiechlina roczna Poa annua, życica trwała Lolium perenne, babka średnia Plantago media, głowienka pospolita Prunella vulgaris, oraz tzw. gęsie pastwiska z dominującym pięciornikiem gęsim Potentilla anserina i mietlicą roz-łogową Agrostis stolonifera. Przykłady drastycznej ingerencji człowieka w obrę-bie nisz źródliskowych świadczą o małej skuteczności ochrony tych obiektów w formie pomników przyrody.