Streszczenie:

Niezwykle różnorodna mozaika siedlisk w dolinach rzecznych stanowi miejsce występowania cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków o znaczeniu europejskim. Ich występowanie w określonej ilości i jakości stanowi podstawę włączenia terenu, na którym występują, do sieci Natura 2000, która ma zapewnić ich ochronę w Unii Europejskiej. Ok. 40% obszarów wytypowanych do Natura 2000 w Polsce obejmuje fragmenty dolin rzecznych. Są wśród nich proponowane Specjalne Obszary Ochrony, ważne dla zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej i siedlisk gatunków z załącznika II tej dyrektywy oraz Obszary Specjalnej Ochrony wskazane dla ochrony siedlisk ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Dyrektywy nie narzucają sposobów ochrony poszczególnych rodzajów siedlisk i gatunków. Jedynym kryterium wypełnienia założeń Dyrektyw jest utrzymanie określonych typów siedlisk przyrodniczych i populacji gatunków we właściwym stanie ochrony. Podejmowane działania ochronne powinny przede wszystkim zapobiegać przekształceniom siedlisk i niekorzystnym zmianom w obrębie populacji roślin i zwierząt, a także przyczyniać się do renaturyzacji biotopów i wspierać restytucję gatunków. Plany wszelkich inwestycji, prac hydrotechnicznych, czy zmian w użytkowaniu w dolinach rzecznych, wyznaczonych jako obszary Natura 2000 podlegają tzw. Ocenom Oddziaływania na Środowisko, które określają ewentualny wpływ projektowanych działań na stan ochrony określonych rodzajów siedlisk i populacji gatunków. Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Siedliskowej ewentualna utrata wartości przyrodniczych obszaru może zostać usprawiedliwiona jedynie ważnym interesem społecznym lub bezpieczeństwem publicznym, np. ochroną 34 przeciwpowodziową. Jeśli w wyniku koniecznych działań, dojdzie do zaniku lub degradacji siedlisk o znaczeniu europejskim, wymagane jest wyznaczenie do sieci Natura 2000 innej doliny rzecznej o podobnych walorach. Zalecenia dla ochrony walorów obszaru będą zawarte w planach ochrony. Stosowanie właściwych procedur i zaleceń ochronnych może nieść z sobą pewne nakazy czy ograniczenia w gospodarowaniu na danym obszarze, ale stworzy realną możliwość uniknięcia zagrożeń, zachowania wartości przyrodniczych oraz funkcjonowania danego obszaru zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego.