Streszczenie:

W ostatnim okresie w Słowacji odnotowuje się wyraźny wzrost inicjatyw polegających na łączeniu się miejscowości w obywatelskie i regionalne stowarzyszenia. Dążenia do integracji wynikają ze swoistego kompleksu miejscowych potrzeb oraz interesów, które łączą się na bazie wspólnych czynników ekonomicznych (profil działalności gospodarczej, dążność do skupiania się miejscowości wokół jakiegoś punktu centralnego, którym jest zazwyczaj miasto w sąsiedztwie), społecznych (podobieństwo struktury społecznej, struktur zatrudnienia), bądź kulturowych (cechy cywilizacyjne, pokrewieństwo w materialnych cechach kultury, języka). Od strony praktycznej głównym motywem powstawania regionalnych stowarzyszeń jest świadomość, że większy, instytucjonalnie zabezpieczony obszar terytorialny, łączący większą liczbę ośrodków, potrafi bardziej skutecznie i zdecydowanie przeforsować interesy poszczególnych miejscowości, dając szersze możliwości dostępu do informacji oraz środków finansowych na realizację projektów rozwoju wsi poprzez fundusze strukturalne Unii Europejskiej. W artykule przeanalizowano działalność oraz inicjatywy regionalne na przykładzie mikroregionu w Zachodniej Słowacji, utworzonego przez miejscowości, które na podstawie sąsiedztwa terytorialnego, jak też wspólnie określonych potrzeb regionalnych oraz kierunku rozwoju, połączyły się w roku 1996 w dobrowolne stowarzyszenie regionalne SOTDUM (Wspólnota Miejscowości Mikroregionu Topol’čansko- Duchonskiego). Oprócz miasta Topoľčany, stowarzyszenie obejmuje miejscowości znajdujące się w pólnocno-zachodniej części powiatu – Jacovce, Nemečky, Podhradie, Prašice, Tesáre, Tvrdomestice, Velušovce i Závada. Za pośrednictwem dostępnych danych ilościowych, ale przede wszystkim na podstawie jakościowych badań etnograficznych, podjęto próbę przedstawienia obrazu wewnątrzregionalnej sytuacji w aspekcie 86 hierarchizacji i braku ciągłości w rozwoju powstałej struktury, który wynika z różnic warunków zarówno zamieszkania, jak i społecznoekonomicznych oraz z różnic w rozwoju poszczególnych miejscowości. Celem badań było kilka kwestii. Po pierwsze, uchwycenie miary wewnątrzregionalnej integracji przy rozwiązywaniu wspólnych problemów, rozeznanie na poziomie wiejskich społeczności sytuacji problemowych połączonych z transformacją społeczno-ekonomiczną. Po drugie, wskazanie na specyfikę struktury działalności gospodarczej, wynikającej z warunków przyrodniczych regionu. Po trzecie, obserwowanie w praktyce działania stowarzyszenia SOTDUM jako instytucji publicznej – osobami reprezentującymi były burmistrzowie albo ich zastępcy. Podstawą wykonanej przez autorkę analizy problemów społecznych były dane uzyskane od miejscowych obywateli, przedstawicieli różnych grup społecznych i zawodowych, grup interesu oraz uczestników miejscowej sceny politycznej. Podczas ich interpretacji brano pod uwagę przede wszystkim stanowisko uczestnika, w kombinacji z własnym sposobem oceny. Szczególną uwagę autorka poświeciła inicjatywom regionalnym, analizując przyczyny, które spowodowały, że niektóre zamiary udało się zrealizować, inne zaś, odgórnie narzucone w dobrej wierze projekty rozwoju, nie uzyskały akceptacji.