Streszczenie:

W książce przedstawiono problematykę usług produkcyjnych w gospodarstwach
rodzinnych w czterech gminach położonych w różnych regionach kraju,
charakteryzujących określone typy rolnictwa. Celem badań było przedstawienie
wpływu usług produkcyjnych na ekonomikę gospodarstw rolnych, przez określenie
wzajemnych związków i zależności między intensywnością korzystania
z usług, a zasobami czynników produkcji w zróżnicowanych warunkach rozwoju
rolnictwa. Podstawą analizy były wieloletnie badania przeprowadzone w gospodarstwach
rolnych metodą wywiadu z kwestionariuszem na reprezentatywnej grupie
gospodarstw w oparciu o dobór losowy. W zamierzeniu badawczym było dążenie
do wykazania na ile istniejący poziom rozwoju rolnictwa wpływa na
intensywność i strukturę nabywanych usług produkcyjnych, występujące preferencje
i oczekiwania ze strony rolników w zakresie wielkości, jakości oraz form
świadczenia usług. Uznano iż rolnictwo polskie, po zintegrowaniu ze strukturami
Unii Europejskiej, wymaga nowych rozwiązań organizacyjno-technicznych i ekonomicznych
w sferze funkcjonowania usług, w oddziaływaniu na przeobrażenia
ilościowe i jakościowe produkcji rolnej. Stwierdzono, że poziom i struktura
nabywanych usług produkcyjnych jest determinowana wielkością obszarową
i ekonomiczną gospodarstw, kierunkami i specjalizacją produkcji oraz zasobami
prezentowanych czynników wytwórczych. Zbudowany model matematyczny
w addytywnej postaci regresji wielorakiej pozwolił na weryfikację dotychczasowych
poglądów i określenie zespołu czynników mających wpływ na korzystanie
z usług przez gospodarstwa rodzinne. Gospodarstwa położone w regionach o wyższym
poziomie techniczno-ekonomicznego rozwoju rolnictwa wykazują zwiększoną
intensywność nabywanych usług na jednostkę powierzchni i zatrudnienia.
Największe zapotrzebowanie, bez względu na poziom rozwoju wykazują gospodarstwa
najmniejsze obszarowo oraz z niekorzystnie ukształtowanymi relacjami
między kapitałem- środkami technicznymi, a pracą. Jednym z głównych czynników
wpływających na wielkość popytu na usługi ze strony gospodarstw są zasoby
środków technicznych - głównie mechanicznej siły pociągowej. Gospodarstwa tej
grupy (stanowiące ¼ ogółu badanych), wykazują najwyższy poziom nabywanych
usług, z dominacją prac związanych bezpośrednio z produkcją roślinną. Z kolei
gospodarstwa z największą siłą ekonomiczną, duże obszarowo, a szczególnie te ze
specjalizacją produkcji roślinnej, dobrze wyposażone w środki techniczne do produkcji
rolniczej, wykazują najniższą intensywność nabywanych usług na jednostkę
powierzchni. W ich strukturze zaznacza się rosnący udział usług technicznychnaprawy
maszyn i sprzętu rolniczego. Zarówno ta grupa gospodarstw jak i o specjalizacji
w produkcji zwierzęcej wykazują rosnące zapotrzebowanie na usługi specjalistyczne świadczone wysoce wydajnymi maszynami i kombajnami oraz
usługi wchodzące w związki o charakterze substytucyjnym i komplementarnym
względem posiadanych zasobów. Usługi produkcyjne w rolnictwie wykazują się
niedorozwojem instytucji obsługi rolnictwa z występującymi rozwiązaniami
w krajach rozwiniętych gospodarczo. Występujące formy organizacyjne nie stanowią
czynnika wpływającego na procesy modernizacji i przeobrażenia strukturalne
gospodarstw rodzinnych w Polsce.