Streszczenie:

Zmiany zachodzące w rolniczej przestrzeni produkcyjnej, które są wyni-kiem działalności ludzkiej, wpływają na obecny stan struktury przestrzennej grun-tów gospodarstw rolnych. Niekorzystnie ukształtowane i nadmiernie rozdrobnione działki gospodarstw rolnych Polski Południowej sprawiają, że ich rolnicze wyko-rzystanie nie jest tak efektywne, jak w przypadku działek o poprawnym ukształto-waniu i optymalnej powierzchni. Taki stan struktury przestrzennej wymusza ko-nieczność przeprowadzenia prac urządzeniowo-rolnych, mających na celu przebudowę istniejącego układu gruntowego w taki sposób, by jego przyszłe rolni-cze wykorzystanie było efektywne i przynosiło wymierne korzyści finansowe. W artykule przedstawiono wyniki badań rozłogu działek przeznaczonych pod użytki zielone, wchodzących w skład gospodarstw, znajdujących się na terenie wsi Filipowice w województwie małopolskim. Analizowana wieś zajmuje obszar około 980 ha i charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem gruntów. Podstawowym elementem powierzchniowym, przyjętym do badań, były ciągłe części działek ewi-dencyjnych objęte jedną formą użytkowania. Badaniami objęto wszystkie występu-jące w wybranej wsi działki z użytkami zielonymi wchodzące w skład istniejących gospodarstw rolnych. Do wykonania badań na tak dużej liczbie działek zastosowa-no specjalistyczne programy komputerowe: „MKTopo GUTR”, „Plikpol” i „Pole”, które wykorzystują dane z numerycznej mapy ewidencyjnej i części opisowej ope-ratu ewidencji gruntów i budynków prowadzonej w systemie cyfrowym. Zastoso-wana technologia pozwoliła na uzyskanie ponad 70 cech, charakteryzujących każ-dą poddaną analizie działkę. Szczegółowymi badaniami objętych zostało 17 podstawowych cech rozłogu działek, z których sześć pierwszych określa przestrzenne parametry działki, trzy cechy dotyczą szacowanych kosztów uprawowych zależnych od jej rozłogu, trzy kolejne opisują położenie działki we wsi i w gospodarstwie, a pięć ostatnich cha-rakteryzują gospodarstwo, do którego dana działka należy. Badanie zmienności ukształtowania rozłogu działek z użytkami zielonymi polegało na wykonaniu oceny ich rozłogu, poprzez porównanie poszczególnych cech rozłogu działek z wielkościami uznawanymi za poprawne czy optymalne. Wykonana została również analiza rozmieszczenia działek we wsi, polegająca na badaniu ich położenia w stosunku do siedlisk gospodarstw i centrum wsi. Objęcie badaniami wszystkich działek we wsi umożliwiło uzyskanie dużych zbiorów da-nych. Szczegółową analizę rozłogów działek przeprowadzono z wykorzystaniem metod statystycznych, które umożliwiły określenie podstawowych statystyk opiso-wych i zestawienie rozkładów liczebności rozpatrywanych cech. W efekcie pozwo-liło to na wyodrębnienie działek wadliwie uformowanych, określenie zakresu strat spowodowanych niewłaściwym rozłogiem i wskazanie możliwości i sposobu jego poprawy. Uzyskane wyniki badań świadczą o niewłaściwym ukształtowaniu rozłogów analizowanych działek we wsi Filipowice, wysokich kosztach uprawowych zależ-nych od rozłogu i potrzebie przebudowy istniejącego układu gruntowego w celu stworzenia korzystniejszych warunków rolniczego zagospodarowania gruntów.