Streszczenie:

W artykule zarysowano problematykę degradacji i ochrony terenów rolni-czych, przedstawiono system kreowania krajobrazu rolniczego, ze szczególnym uwzględnieniem instrumentów planistycznych i zabiegów realizacyjnych oraz określo-no możliwości przekształceń tego krajobrazu w pracach urządzenioworolnych. Degradacja krajobrazu rolniczego sprowadza się głównie do pogarszania jakości gleb, stosunków wodnych, zmniejszania powierzchni przydatnej dla okre-ślonych upraw itp. W ramach kreowania krajobrazu kulturowego autor wyróżnia dwa ściśle z sobą powiązane kierunki: ochronę (zachowanie, utrzymanie określonych cech) i kształtowanie obejmujące planowanie krajobrazu i gospodarowanie krajobra-zem. Ochrona i kształtowanie terenów rolniczych stanowią, obok terenów le-śnych i zabudowanych, podsystem kreowania krajobrazu terenów wiejskich. Podstawowymi narzędziami kreowania krajobrazu rolniczego są: pla-nowanie przestrzenne (zwłaszcza miejscowe) oraz urządzenia rolne. Natomiast głównymi zabiegami kreującymi krajobraz rolniczy są prace z zakresu sanacji gruntów, podnoszące ich wartość użytkową (melioracje rolne i przeciwerozyjne, rekultywacja, scalenia i wymiany gruntów). Kompleksowe prace urządzenioworolne (scaleniowe) obok poprawy wa-runków przestrzenno- organizacyjnych produkcji rolniczej, na ogół wpływają ko-rzystnie na rzeźbę terenu i gleby (redukcja erozji), walory estetyczno-krajobrazowe (zadrzewienia), czy warunki mikroklimatyczne. Ostatnia dekada przyniosła znaczny wzrost gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych, które obok przemian w zabudowie gospodarczej i mieszkal-nej, infrastrukturze (nowe drogi, linie przemysłowe) – również wywierają swoje piętno w krajobrazie.