Streszczenie:

Z przeprowadzonych badań naukowych wynika, że średnie wieloletnie zwyżki plonów ziarna poszczególnych gatunków zbóż podstawowych, osiągane pod wpływem deszczowania w porównywalnych warunkach glebowo-klimatycz-nych, są podobne. Wielkość efektów produkcyjnych nawadniania zbóż uzależnio-na jest przede wszystkim od rodzaju gleb, a szczególnie ich właściwości wodnych. W konkretnym sezonie wegetacji, w danych warunkach glebowych, efekty pro-dukcyjne nawadniania zbóż są często bardzo różne, korelując istotnie z ilością opadów atmosferycznych w okresie wzmożonego zapotrzebowania roślin na wo-dę. Na podstawie powyższych wniosków, proponuje się rozważanie problema-tyki nawadniania roślin zbożowych w Polsce, w dwóch przyszłościowych obsza-rach zastosowania: 1. Deszczowanie roślin zbożowych na glebach średnich i lekkich o prze-wadze IV klasy bonitacyjnej ma charakter interwencyjny. Spełnia typową w warunkach przejściowego klimatu Polski rolę uzupełniającą braki opadów atmosferycznych, zapobiegając spadkom plonów w wyniku wystąpienia okresów posusznych i przyczyniając się do stabilizacji plonowania w poszczególnych latach. Prowadzi do przeciętnych bezwzględnych przyrostów plonów ziarna rzędu 0,50–1,00 t.ha^-1, względnych 10–30% i jednostkowych 5–10 kg.ha^-1.mm^-1. Wielkość tych efektów nie stanowi dostatecznej zachęty dla potencjalnych inwestorów. Jednak powinno się zakładać pewien niewielki udział zbóż na polach wyposażonych w deszczow-nie, zasadniczo przeznaczone do nawadniania innych grup użytkowych. Argumen-tem mogą być wymogi racjonalnego następstwa roślin oraz względy jakościowe. Z tego powodu zaleca się deszczować w pierwszej kolejności chlebowe odmiany pszenic, a szczególnie browarne odmiany jęczmienia. 2. Deszczowanie roślin zbożowych na glebach bardzo lekkich i lekkich, mających przepuszczalne podłoże, spełnia rolę podstawowego czynnika plono-twórczego. Na takich glebach produkcja zbóż bez nawadniania jest praktycznie bezce-lowa (średnie plony rzędu 1,50 t.ha^-1). Średnie wieloletnie bezwzględne efekty produk-cyjne deszczowania przekraczają 2,50 t.ha^-1, a jednostkowe 20 kg.ha^-1.mm^-1. Obszar ten można traktować jako główną rezerwę produkcyjną krajowego rolnic-twa, po którą będzie można sięgnąć w miarę wzrostu popytu na produkty żywno-ściowe oraz pozyskiwania zagranicznych rynków zbytu.