Streszczenie:

Tematyka transportu rumowiska rzecznego była i jest studiowana od wieków - zarówno przez inżynierów odpowiedzialnych za regulacje rzeczne jak i przez morfologów i geografów. Wciąż brak jest jednak kompleksowych i jednoznacznych metod określania ilości transportowanego rumowiska korytami cieków. Jednakże, przynajmniej przybliżona znajomość wielkości prowadzonego rumowiska jest ważna, zwłaszcza w fazie projektowej wszelkiego rodzaju budowli wodnych oraz ocenie zamulania zbiorników retencyjnych oraz delt. Prawidłowa ocena intensywności prowadzonego rumowiska ma wpływ na właściwe funkcjonowanie danego obiektu, eliminując ujemne skutki prowadzonego rumowiska (zjawiska erozji, zasypywanie koryt lub ujęć wodnych). Wszelkiego rodzaju zjawiska związane z ruchem rumowiska są bardzo złożone i należą do najsłabiej rozpoznanych w hydraulice rzecznej, dlatego też najlepiej ustalić charakterystyki rumowiska w oparciu o bezpośrednie pomiary i badania terenowe. Zalecenie to dotyczy zwłaszcza rzek i potoków górskich. Jednakże, w sytuacji, gdy brak jest czasu lub środków na wykonanie niezbędnych pomiarów terenowych ruchu rumowiska (zwłaszcza, że wszelkie badania hydrauliczne i hydrometryczne w korytach rzecznych są niewiarygodnie drogie), badania ogranicza się do rozpatrzenia uziarnienia materiału dennego oraz warunków hydrologicznych w korycie, a następnie wleczenie obliczamy za pomocą odpowiednich wzorów empirycznych. W literaturze traktującej o ruchu rumowiska, oprócz tych najnowszych, powszechnie podawane są również formuły starsze, nieźle przetestowane zarówno w warunkach laboratoryjnych jak i terenowych. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie wybranych formuł służących do obliczania transportu rumowiska wleczonego. Wśród omawianych metod znalazły się formuły: Du Boysa, Shieldsa, Egiazarowa, Meyer-Petera i Műllera, Bagnoldsa, Schoklitscha, Kalinske, Šamova, Leviego, Einsteina, Ackersa White'a, Parkera, Yanga oraz Karima i Kennediego.
Publikacja porusza także problem zmian morfologicznych w korycie cieku pod wpływem przemieszczającego się rumowiska, które formuje się w korycie w postaci utworów dennych: form korytowych - w żwirodennych potokach górskich i form dennych - w rzekach nizinnych o dnie piaskowym i żwirowo-piaskowym. W pracy poruszono również temat prędkości granicznych i bezwymiarowych naprężeń stycznych - jako zagadnień bezpośrednio towarzyszących problemowi transportu rumowiska rzecznego. Ostatnia tego typu publikacja ukazała się około ćwierć wieku temu, bez kolejnego wznowienia. Od tego czasu wprowadzono kilka nowych formuł na obliczenie intensywności transportu rumowiska, z którymi zapoznanie może być cenne dla czytelnika w kraju. Dodatkowo, w latach 80-tych i 90-tych przeprowadzono w Polsce badania terenowe weryfikujące istniejące formuły (np. wyjątkowo rzadkie na skalę światową badania radioznacznikowe). Publikacja ma służyć zarówno osobom zajmującym się problemami transportu rumowiska rzecznego zaangażowanym przy projektowaniu zagadnień z dziedziny regulacji rzek i budownictwa wodnego jak i studentom kierunku inżynieria środowiska.